.png)
Η ηθική διάσταση: Το δικαίωμα στην ελευθερία
Η φύση δεν είναι διακοσμητικό αντικείμενο
Κάθε άγριο ζώο γεννιέται με έναν βαθύ, ενστικτώδη πόθο για
ελευθερία. Όταν το κλείνουμε σε ένα σπίτι, ανεξάρτητα από το πόσο καλές είναι
οι προθέσεις μας, το στερούμε από το πιο θεμελιώδες του δικαίωμα: το δικαίωμα
να ζήσει σύμφωνα με τη φύση του. Ένα λαγουδάκι δεν είναι φτιαγμένο για να ζει
σε κλουβί ή σε ένα δωμάτιο. Είναι φτιαγμένο για να τρέχει στα λιβάδια, να
σκάβει φωλιές και να αισθάνεται το χώμα κάτω από τα πόδια του.
Η ψευδαίσθηση της "διάσωσης"
Πολλές φορές δικαιολογούμε την αιχμαλωσία άγριων ζώων με το
επιχείρημα ότι τα "σώζουμε". Αλλά σώζουμε από τι; Από τη φυσική τους
ζωή; Από την ελευθερία τους; Η αλήθεια είναι ότι τα περισσότερα
"ορφανά" μωρά ζώα που βρίσκουμε δεν είναι καν εγκαταλελειμμένα. Οι
μητέρες πολλών ειδών, όπως τα λαγουδάκια, αφήνουν σκόπιμα τα μικρά τους μόνα
τους κατά τη διάρκεια της ημέρας για να μην τραβήξουν την προσοχή των θηρευτών.
Η καταστροφή της ταυτότητας
Όταν ένα άγριο ζώο μεγαλώνει σε ανθρώπινο περιβάλλον, χάνει
κάτι ανεπανόρθωτο: την ικανότητά του να είναι αυτό που είναι. Ένας γεράκι που
δεν έμαθε να κυνηγά δεν είναι πια γεράκι - είναι ένα σπασμένο πλάσμα που δεν
ανήκει πουθενά. Αυτό συνιστά μια βαθιά ηθική αδικία απέναντι στο ζώο.
Οι κίνδυνοι για την υγεία
Ασθένειες και παράσιτα
Τα άγρια ζώα μεταφέρουν πληθώρα ασθενειών που μπορούν να
μεταδοθούν στους ανθρώπους. Η λύσσα, η σαλμονέλα, οι διάφοροι ιοί και βακτήρια
αποτελούν σοβαρούς κινδύνους. Ένα αθώο φαινομενικά ρακούν μπορεί να είναι
φορέας λύσσας χωρίς να εμφανίζει συμπτώματα. Επιπλέον, τα κατοικίδιά μας
μπορούν επίσης να μολυνθούν από ασθένειες που δεν έχουν αντιμετωπίσει ποτέ
πριν.
Απρόβλεπτη συμπεριφορά
Ένα άγριο ζώο, ακόμα κι αν μεγαλώσει με ανθρώπους, παραμένει
άγριο. Όταν φτάσει στη σεξουαλική ωριμότητα ή νιώσει απειλή, τα φυσικά του
ένστικτα θα πάρουν τον έλεγχο. Ένα "χαριτωμένο" σκιουράκι μπορεί να
γίνει επιθετικό και να προκαλέσει σοβαρές κάκωσεις με τα αιχμηρά του νύχια και
δόντια.
Οι συνέπειες για τα ίδια τα ζώα
Αδυναμία επιβίωσης στη φύση
Ένα ζώο που μεγάλωσε σε αιχμαλωσία δεν αναπτύσσει τις
βασικές δεξιότητες που χρειάζεται για να επιβιώσει στη φύση. Δεν μαθαίνει να
αναζητά τροφή, να αποφεύγει θηρευτές, να κατασκευάζει καταφύγια ή να
επικοινωνεί με άλλα της ίδιας του είδους. Όταν κάποια στιγμή αποφασίσουμε να το
"ελευθερώσουμε", το καταδικάζουμε σε βέβαιο θάνατο.
Η τραγωδία της εξημέρωσης
Τα ζώα που "δεσμεύονται" με ανθρώπους (imprinting)
χάνουν τον φόβο τους απέναντι στον άνθρωπο. Αυτό σημαίνει ότι θα πλησιάζουν
ανθρώπους αναζητώντας τροφή ή επαφή, κάτι που συχνά οδηγεί σε τραγικά
αποτελέσματα. Πολλά τέτοια ζώα καταλήγουν να θανατώνονται επειδή θεωρούνται
επικίνδυνα ή ενοχλητικά.
Η μαύρη αγορά των άγριων ζώων: Μια βιομηχανία
βασανιστηρίων
Η παγίδευση και το εμπόριο ωδικών πτηνών
Στην Ελλάδα και σε πολλές άλλες χώρες της Μεσογείου, η
παράνομη παγίδευση ωδικών πτηνών όπως καρδερίνες, φλώροι, σπίνοι κλπ αποτελεί
μια σκοτεινή πραγματικότητα. Κάθε άνοιξη και φθινόπωρο, χιλιάδες πουλιά πέφτουν
θύματα σε δίχτυα και παγίδες που στήνονται κατά τη διάρκεια της μετανάστευσής
τους.
Αυτά τα πουλιά, που γεννήθηκαν για να πετάνε ελεύθερα και να
γεμίζουν τη φύση με το κελάηδισμά τους, καταλήγουν σε μικροσκοπικά κλουβιά,
συχνά τόσο στενά που με δυσκολία μπορούν να ανοίξουν τα φτερά τους. Η
διαδικασία της παγίδευσης είναι βάναυση: πολλά πουλιά τραυματίζονται ή
πεθαίνουν από το στρες κατά τη σύλληψή τους. Αυτά που επιβιώνουν συχνά
αναπτύσσουν ψυχολογικά τραύματα, κάνοντας στερεότυπες κινήσεις όπως το ρίξιμο
του κεφαλιού ή το μάδημα των φτερών τους.
Το εμπόριο ερπετών: Από τα τροπικά δάση στα σαλόνια
Η παγίδευση και το εμπόριο ερπετών (φιδιών, σαυρών, χελωνών)
αποτελεί μια από τις πιο καταστροφικές μορφές εκμετάλλευσης της άγριας ζωής.
Κάθε χρόνο, εκατομμύρια ερπετά αποσπώνται από τα φυσικά τους ενδιαιτήματα για
να καταλήξουν σε terraria ανά τον κόσμο.
Η διαδικασία είναι τραυματική: τα ζώα μεταφέρονται σε
απάνθρωπες συνθήκες, συχνά στριμωγμένα σε μικρά κουτιά ή σακούλες. Πολλά
πεθαίνουν κατά τη μεταφορά από το στρες, την αφυδάτωση ή τις κακές συνθήκες.
Αυτά που επιβιώνουν συχνά φέρουν παράσιτα και ασθένειες που μπορούν να
μεταδοθούν στους ανθρώπους.
Οι οικολογικές συνέπειες
Η παγίδευση άγριων ζώων έχει καταστροφικές συνέπειες για τα
οικοσυστήματα. Όταν αφαιρούμε χιλιάδες πουλιά από έναν πληθυσμό, διαταράσσουμε
την οικολογική ισορροπία. Τα ωδικά πτηνά παίζουν κρίσιμο ρόλο στη διασπορά των
σπόρων και στον έλεγχο των εντόμων. Η μείωση των πληθυσμών τους μπορεί να
οδηγήσει σε αύξηση των βλαβερών εντόμων ή στη μειωμένη αναγέννηση της
βλάστησης.
Αντίστοιχα, η αφαίρεση ερπετών από τα φυσικά τους
ενδιαιτήματα επηρεάζει την αλυσίδα τροφής. Φίδια που ελέγχουν πληθυσμούς
τρωκτικών, σαύρες που διατηρούν την ισορροπία των εντόμων και άλλα είδη που έχουν
ζωτικό ρόλο στη φύση.
Η ψυχολογία της κατανάλωσης
Πίσω από την αγορά ενός "εξωτικού" ζώου κρύβεται
συχνά μια ψυχολογία κατοχής και εντυπωσιασμού. Οι άνθρωποι θέλουν να αισθανθούν
ξεχωριστοί, να έχουν κάτι που οι άλλοι δεν έχουν. Όμως αυτή η επιθυμία για
μοναδικότητα έρχεται σε βάρος της ελευθερίας και της ευημερίας αθώων πλασμάτων.
Κάθε καρδερίνα σε κλουβί, κάθε βόας σε terrarium, κάθε νεροχελώνα
σε ενυδρείο αντιπροσωπεύει μια ηθική αποτυχία. Αντιπροσωπεύει την αδυναμία μας
να εκτιμήσουμε την εγγενή αξία της ζωής και την τάση μας να μετατρέπουμε τα
πάντα σε εμπορεύματα.
Νομικές και κοινωνικές προεκτάσεις
Παράνομη δραστηριότητα
Στις περισσότερες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, η
αιχμαλωσία άγριων ζώων είναι παράνομη. Αυτό δεν γίνεται από σκληρότητα, αλλά
επειδή η επιστημονική κοινότητα έχει καταδείξει τις αρνητικές συνέπειες αυτής
της πρακτικής. Παρόλα αυτά, το παράνομο εμπόριο συνεχίζεται, συχνά με τη
σιωπηλή συναίνεση μιας κοινωνίας που δεν έχει συνειδητοποιήσει τις συνέπειες.
Κοινωνική ευθύνη
Όταν κρατάμε άγρια ζώα σαν κατοικίδια ή στηρίζουμε το
εμπόριό τους, στέλνουμε ένα λανθασμένο μήνυμα στα παιδιά και την κοινότητα.
Διδάσκουμε ότι η φύση είναι στη διάθεσή μας για να την εκμεταλλευτούμε και ότι
τα ζώα είναι αντικείμενα για τη δική μας ευχαρίστηση.
Παραδείγματα από την πραγματικότητα
Η ιστορία της μικρής κουκουβάγιας
Μια οικογένεια στη Βόρεια Ελλάδα βρήκε μια μικρή κουκουβάγια
που φαινόταν τραυματισμένη. Την κράτησαν για μήνες, ταΐζοντάς την κρέας από το
σούπερ μάρκετ. Όταν τελικά την παρέδωσαν σε κέντρο διάσωσης, η κουκουβάγια δεν
μπορούσε να πετάξει σωστά, δεν ήξερε να κυνηγά και φοβόταν τα υπόλοιπα πουλιά.
Παρέμεινε στο κέντρο για τη υπόλοιπη ζωή της, ποτέ μη μπορώντας να επιστρέψει
στη φύση.
Το λαγουδάκι που έγινε "κατοικίδιο"
Μια άλλη περίπτωση αφορά ένα λαγουδάκι που ένας κυνηγός
βρήκε και αποφάσισε να το κρατήσει στο σπίτι. Το ζώο φαινόταν να προσαρμόζεται
καλά για μήνες. Όμως, όταν έφτασε στη σεξουαλική ωριμότητα, άρχισε να γίνεται
επιθετικό και καταστροφικό. Τελικά, δάγκωσε σοβαρά ένα παιδί της οικογένειας
και χρειάστηκε να θανατωθεί.
Τι μπορούμε να κάνουμε αντί αυτού
Επαγγελματική βοήθεια
Αν βρούμε ένα τραυματισμένο ή εγκαταλελειμμένο άγριο ζώο, η
σωστή ενέργεια είναι να επικοινωνήσουμε άμεσα με ένα κέντρο διάσωσης άγριας
ζωής ή με έναν κτηνίατρο που ειδικεύεται σε άγρια ζώα. Αυτοί οι επαγγελματίες
έχουν τη γνώση, τον εξοπλισμό και την άδεια να παρέχουν την κατάλληλη φροντίδα.
Η αξία της παρατήρησης
Αντί να προσπαθούμε να "σώσουμε" κάθε ζώο που
βλέπουμε, μπορούμε να μάθουμε να το εκτιμούμε από απόσταση. Η παρατήρηση της
άγριας ζωής στο φυσικό της περιβάλλον είναι μια πολύ πιο ενθαρρυντική και
εκπαιδευτική εμπειρία από την αιχμαλωσία.
Στήριξη των κέντρων διάσωσης
Μπορούμε να υποστηρίξουμε τη διάσωση άγριων ζώων δωρίζοντας
χρήματα ή χρόνο σε νόμιμα και αδειοδοτημένα κέντρα αποκατάστασης άγριας ζωής.
Αυτά τα κέντρα έχουν τους πόρους και την εμπειρία για να παρέχουν πραγματική
βοήθεια στα ζώα που τη χρειάζονται.
Συμπέρασμα
Η αγάπη μας για τα ζώα δεν πρέπει να μας οδηγεί σε πράξεις
που τελικά τα βλάπτουν. Το να κρατάμε άγρια ζώα στην αιχμαλωσία, ακόμα και με
τις καλύτερες προθέσεις, αποτελεί μια μορφή σκληρότητας που στερεί από αυτά τα
πλάσματα την ουσία της ύπαρξής τους: την ελευθερία.
Η πραγματική συμπόνια και αγάπη για τη φύση εκφράζεται όταν
αφήνουμε τα άγρια ζώα να ζουν όπως γεννήθηκαν να ζουν: ελεύθερα στο δικό τους
περιβάλλον. Μόνο έτσι μπορούμε να διατηρήσουμε τον σεβασμό μας προς τη φύση και
να εξασφαλίσουμε ότι οι επόμενες γενιές θα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν αυτά
τα υπέροχα πλάσματα στον φυσικό τους χώρο, όχι ως αιχμάλωτα σε ανθρώπινα
σπίτια.
Η φύση δεν χρειάζεται τη "σωτηρία" μας ,
χρειάζεται τον σεβασμό μας.
