10. Εξερευνώντας τα μανιτάρια του Φθινοπώρου

 10/52

 10/52/45 ΘΕΜΑ: Εξερευνώντας τα μανιτάρια του Φθινοπώρου



Πριν ξεκινήσουμε την γνωριμία με τα μανιτάρια του Φθινοπώρου, θέλω να σας εξηγήσω, πως οι 52 εξερευνήσεις μας στην Φύση: "Κάθε εβδομάδα Φύση!" θέλουν να κάνουν μια πρώτη γνωριμία με το θέμα! Δεν εμβαθύνουν και έχουν σκοπό να δημιουργήσουν μια θεματολογία που να δημιουργήσει ενδιαφέρον στις οικογένειες και τις οργανωμένες ομάδες με παιδιά. Καλή εξερεύνηση!

Κάποια παιδιά λατρεύουν τα μανιτάρια και κάποια άλλα όχι. Η πρώτη επαφή μαζί τους; Μα φυσικά μέσα από τα λατρεμένα μας Στρουμφάκια. Και ποιο παιδί δεν λατρεύει το Στρουμφοχωριό και τα μανιταρόσπιτα των Στρουμφ.

Δεν είναι όλα όμως κόκκινα με λευκές βούλες και επίσης δεν είναι όλα βρώσιμα. Κάποια είναι ακίνδυνα και κάποια άλλα όχι.

Τα μανιτάρια είναι οι μόνοι μύκητες που φαίνονται με γυμνό ανθρώπινο μάτι.

Δεν είναι φυτό, αλλά πρόκειται για μέρος ενός μύκητα.

Δεν είναι όλα τα μανιτάρια ασφαλή για κατανάλωση, τα άγρια μπορεί να είναι τοξικά και θανατηφόρα εάν φαγωθούν.

Υπάρχουν πολλά άγρια και καλλιεργούμενα μανιτάρια που είναι βρώσιμα.

Υπάρχουν πάνω από 20 διαφορετικά είδη μανιταριών που καλλιεργούνται σε όλο τον κόσμο.

Η καλλιέργεια των μανιταριών ονομάζεται καλλιέργεια μυκήτων.

Μερικά από τα μανιτάρια που είναι ασφαλή για κατανάλωση είναι τα μανιτάρια portobello, τα μανιτάρια cremini, τα μανιτάρια στρείδια, τα μανιτάρια shitake, τα μανιτάρια enoki και τα μανιτάρια morel.

Το κυνήγι μανιταριών είναι κάτι που λατρεύουν πολλοί, όμως στην πραγματικότητα λίγοι είναι οι έμπειροι κυνηγοί μανιταριών. Ένας κυνηγός πρέπει να γνωρίζει και να ξεχωρίζει αν ένα μανιτάρι είναι δηλητηριώδες ή όχι.


Τα τρία χαρακτηριστικά που μαρτυρούν ...δηλητήριο

Υπάρχουν κάποια μορφολογικά χαρακτηριστικά, που αν συνυπάρχουν σε ένα μανιτάρι, αυξάνονται οι πιθανότητες να πρόκειται για δηλητηριώδες είδος; «Και οι τρεις αμανίτες έχουν τα εξής κοινά χαρακτηριστικά: πρώτον, είναι ομπρελόμορφοι και αν αναστρέψουμε το "καπέλο" τους θα δούμε ελάσματα (ακτίνες) αντίστοιχα με αυτά που έχουν τα βρώσιμα μανιτάρια (πορτομπέλο, σαμπινιόν, πλευρώτοι), αλλά σε αυτή την περίπτωση τα ελάσματα είναι λευκά κι όχι σκουρόχρωμα. Δεύτερον, στο πάνω μέρος του "ποδιού" τους κρέμεται ένα μεμβρανώδες στοιχείο, σαν φουστίτσα, που το λέμε δαχτυλίδι και, τρίτον, η βάση τους δεν αναδύεται απευθείας από το έδαφος, αλλά μέσα από μια κυπελλόμορφη θήκη», εξηγεί ο κ. Κωνσταντιντίδης, διευκρινίζοντας ότι η συνύπαρξη των τριών αυτών στοιχείων σε ένα είδος αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες να είναι δηλητηριώδες, για αυτό και συνιστάται στους αρχάριους να μην το συλλέγουν.

Είναι σε όλους γνωστό ότι και στα τρία βασίλεια της βιολογίας (μύκητες, φυτά, ζώα), από τα οποία τρέφεται ο άνθρωπος, υπάρχουν είδη βρώσιμα και μη. Ανάμεσα στα μη βρώσιμα ξεχωρίζουν αυτά που έχουν τοξικές ιδιότητες, ορισμένα από τα οποία μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και στον θάνατο. Από την προϊστορία του το ανθρώπινο γένος πλήρωσε με πολλούς θανάτους την κατάκτηση της γνώσης αυτής. Ιδιαίτερα στους μύκητες ορισμένα είδη είναι ιδιαίτερα δηλητηριώδη. Οι δύο λέξεις - κλειδί στην προηγούμενη πρόταση είναι «ορισμένα είδη».  Αυτό σημαίνει ότι δεν νοείται μανιταροσυλλέκτης, έστω και αρχάριος, που να μην ξέρει τα είδη αυτά. Στην προκείμενη περίπτωση το θανατηφόρο μανιτάρι είναι ο αμανίτης ο φαλλοειδής (amanita phalloides), ένα μανιτάρι ξεχωριστό, απόλυτα διακριτό από τα υπόλοιπα. Ό,τι μανιτάρι βγαίνει από λευκή βόλβα, έχει λευκό δακτύλιο και λευκά ελάσματα, δεν το μαζεύουμε. Τώρα, αν αναρωτιέστε τι είναι η βόλβα κτλ, σας ενημερώνω ότι αν ο κάτοικος της πόλης θέλει να μαζέψει άγρια μανιτάρια πρέπει να ξεκινήσει διαβάζοντας λίγη μυκολογία πριν ξεκινήσει. Οι κάτοικοι των χωριών μαθαίνουν από παιδιά 3-4 είδη και σ’ αυτά περιορίζονται.

Η Φύση θέλει σεβασμό και όσοι συλλέγουμε από τη φύση πρέπει να ακολουθούμε κανόνες, ώστε να φροντίσουμε και για την αειφορία της και για την ασφάλειά μας. Όσον αφορά τα μανιτάρια αντιγράφω από το βιβλίο ”Μανιτάρια – οδηγός τσέπης” του Γιώργου Κωνσταντινίδη (προέδρου των Μανιταρόφιλων Ελλάδας): «Ο μόνος κανόνας που ισχύει γενικά για τη συλλογή μανιταριών είναι αυτός που λέει ότι: μαζεύουμε για τροφή μόνο τα είδη των οποίων τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίζουμε με απόλυτη βεβαιότητα. Η παραμικρή αμφιβολία είναι λόγος απόρριψής τους. Η γνώση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών, η εμπειρία και η προσεκτική παρατήρηση, αποτελούν τις μόνες εγγυήσεις για την ασφαλή αναγνώριση ενός είδους».

Τι πιο απλό; Ξέρεις τον βιότοπο; Ξέρεις με σιγουριά κάποια είδη μανιταριών που βγαίνουν σ’ αυτόν; Αυτά και μόνον αυτά μάζεψε. Όλα τα υπόλοιπα, μικρά, μεγάλα, λευκά, χρωματιστά, ψηλά, κοντά, όμορφα, άσχημα, μυρωδάτα, άοσμα, κλπ θαύμασέ τα, φωτογράφισέ τα και προσπέρασε.

Δεν ξέρεις από μανιτάρια και σε μια φθινοπωρινή βόλτα στο δάσος είδες αρκετά; Μην τα κόβεις γεμίζοντας σακούλες σούπερ μάρκετ. Σου μπήκε το μικρόβιο της μανιταροσυλλογής; Ψάξε, ρώτησε, υπάρχουν σύλλογοι μανιταρόφιλων, ομάδες, παρέες, μεμονωμένα άτομα, που ασχολούνται και θα χαρούν να σε γνωρίσουν και να σε εκπαιδεύσουν.

https://www.agriamanitaria.gr/

Προσοχή λοιπόν στο τι μαζεύετε και όπως λένε οι σύλλογοι των μανιταρόφιλων: «αγαπάμε τα μανιτάρια, περισσότερο όμως αγαπάμε τη ζωή. Δεν παίζουμε με τα άγρια μανιτάρια».



«Θα πρέπει να γνωρίζουμε όλοι πως όταν μαζεύουμε μανιτάρια είναι σαν να μαζεύουμε τα μήλα από τη μηλιά, δεν αφαιρούμε μια βιολογική μονάδα, όπως γίνεται κατά αντιστοιχία στο κυνήγι, στο ψάρεμα ή όταν μαζεύουμε κάποια βότανα και τα εκριζώνουμε», τονίζει ο κ. Κωνσταντινίδης.


Τα μανιτάρια είναι καταπληκτικά! 
Πώς να τα μελετήσετε με τα παιδιά:
Τα μανιτάρια έχουν πολύ περισσότερα από όσα βλέπετε στην επιφάνεια

Αν περπατήσετε έξω αυτές τις μέρες, τα μανιτάρια είναι παντού.
Αναδύονται σε συστάδες από το δάσος και από κορμούς που σαπίζουν. Λεπτά λευκά φυτρώνουν από παλιά κουκουνάρια έλατου. Άλλα φαίνονται διαφορετικά, μοιάζουν με κοράλλια, ή με σταγόνες, ή με φλούδα πορτοκαλιού ή με φιτίλια κεριών που έχουν σβήσει.

Εποχή μανιταριών
Αυτή την εποχή του χρόνου, μεταξύ των πρώτων βροχών του Σεπτεμβρίου και του πρώτου σκληρού παγετού, είναι που βλέπουμε τα περισσότερα μανιτάρια. Αλλά οι μορφές ζωής υπάρχουν στην πραγματικότητα όλο το χρόνο. Το μανιτάρι που βλέπουμε είναι το καρποφόρο σώμα, το οποίο απελευθερώνει μικροσκοπικά σπόρια. Είναι ένα μικρό, προσωρινό μέρος μιας πολύ μεγαλύτερης μορφής ζωής που αποτελείται από ένα δίκτυο μικροσκοπικών σωλήνων, που εξαπλώνονται όλο το χρόνο μακριά από το οπτικό πεδίο.
Το τι κάνουν αυτές οι μορφές ζωής ποικίλλει. Μερικά είναι παράσιτα, γαντζωμένα στον ζωντανό ιστό ενός φυτού, ζώου ή άλλου μύκητα. Κάποιοι διαλύουν νεκρά πράγματα. Και υπάρχουν μερικά που έχουν σχέσεις συνεργασίας με τα φυτά, που συνδέονται με αυτά στις ρίζες. Μερικά από αυτά θα δώσουν στα δέντρα θρεπτικά συστατικά για να το βοηθήσουν να αναπτυχθεί, ενώ το φυτό του δίνει σάκχαρα.

Ασφαλής μελέτη μανιταριών
Είναι σημαντικό να διδάξετε στα παιδιά ότι τα άγρια ​​μανιτάρια μπορεί να είναι θανατηφόρα και δεν πρέπει ποτέ να τα βάζετε στο στόμα σας. Πολλά μανιτάρια μοιάζουν μεταξύ τους και χρειάζεται πολλή εκπαίδευση και γνώση για να μπορέσετε να τα ξεχωρίσετε αξιόπιστα.
Υπάρχουν είδη που είναι θανατηφόρα όταν τρώγονται και άλλα που θα σε αρρωστήσουν.  Ωστόσο, δεν υπάρχει κίνδυνος να πιάνετε τα μανιτάρια ή να τα μυρίζετε, αν και λένε ότι υπάρχει ένας τύπος που μπορεί να προκαλέσει εξάνθημα σε μερικούς ανθρώπους.
Και επειδή οι περισσότεροι μύκητες είναι υπόγειοι, δεν χρειάζεται να ανησυχείτε μήπως τον βλάψετε.
«Δεν βλάπτεις τον οργανισμό με κανέναν τρόπο αν τραβήξεις ένα μανιτάρι και το κοιτάξεις», λέει.
Μια ιδέα για τη μελέτη μανιταριών με τα παιδιά είναι να δουν πόσες διαφορετικές ποικιλίες μπορούν να βρουν. Δώστε τους το κινητό σας και βάλτε τους να βγάλουν φωτογραφίες.

Βιβλία για μανιτάρια:



ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΝΙΤΑΡΙΩΝ!
Στα Μετέωρα και ειδικότερα στην πόλη της Καλαμπάκας, άνοιξε πρόσφατα και λειτουργεί το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων και Μουσείο Μανιταριών. Πρόκειται ουσιαστικά για δύο μουσεία που στεγάζονται σε έναν χώρο 1100 τ.μ. περίπου: Το Ζωολογικό, στο οποίο εκτίθενται πάνω από 350 είδη πτηνών και θηλαστικών και εκείνο των Μανιταριών, στο οποίο υπάρχουν περι τα 250 διαφορετικά είδη. Τα μανιτάρια είναι γλυπτά, σε απόλυτη ομοιότητα χρώματος και μεγέθους με τα φυσικά. Παρουσιάζονται σε τρεις φάσεις ανάπτυξης, προκειμένου να γίνεται κατανοητός ο κύκλος ζωής τους. Έχουν κατασκευαστεί ένα-ένα στο χέρι από πολύ καλούς γλύπτες που διαθέτει η περιοχή. https://meteoramuseum.gr/?gclid=Cj0KCQiAmaibBhCAARIsAKUlaKTL4bEc5NRFtTPGneZKiLuEon4DiY5ZbDqPEb235JuLhKJjqxCnPYcaAovCEALw_wcB