34. ΠΑΣΧΑλίτσες, τα αγαπητά σκαθάρια!

 34/52/17 ΘΕΜΑ: ΠΑΣΧΑλίτσες, τα αγαπητά σκαθάρια!

Η Πασχαλίτσα ή Λαμπρίτσα (Coccinella septempunctata) είναι ένα από τα πιο χαριτωμένα έντομα που μπορεί να συναντήσει κανείς στην ελληνική ύπαιθρο και συναρπάζει τα παιδιά. Εύκολα αναγνωρίσιμη, με τη χαρακτηριστική κόκκινη πλάτη με μαύρες βούλες, είναι ένα από τα πιο αγαπητά έντομα και για τους αγρότες, καθώς αποτελεί ένα δεινό και αχόρταγο θηρευτή μικρότερων εντόμων που είναι επιζήμια για τις αγροτικές καλλιέργειες.

Υπάρχουν περίπου 4500 είδη πασχαλίτσες σε όλο τον κόσμο, με άνω των 37 ειδών να υπάρχουν στην Ελλάδα. Η πιο κοινή είναι η Κοκκινέλη η επτάστικτη (Coccinella septempunctata) και το ξενικό είδος Αρλεκίνος (Harmonia axyridis), όπου υπάρχει σε πάνω από 100 χρωματιστά σχέδια.

Έλκει την καταγωγή της από την Άπω Ανατολή αλλά λόγω της δράσης της γρήγορα μεταφέρθηκε στην Ευρώπη και αργότερα στην αμερικάνικη ήπειρο, για να προστατεύσει τις καλλιέργειες. Το όνομά της μπορεί στην Ελλάδα να είναι συνδεδεμένο με τη γιορτή του Πάσχα και τον ερχομό της άνοιξης, αλλά η πασχαλίτσα είναι ένα έντομο που δεν μεταναστεύει. Αντιθέτως, παραμένει στον τόπο που γεννήθηκε και συνήθως πέφτει σε νάρκη σε μεγάλες ομάδες  κατά τους χειμερινούς μήνες.  

Γιατί αυτά τα σκαθάρια είναι αγαπητά;

Στα περισσότερα είδη αυτού του φιλικού μικρού σκαθαριού αρέσει να τρώνε μελίγκρες (δείτε φωτογραφία), αυτά τα μικροσκοπικά έντομα με το μαλακό σώμα που καταστρέφουν τους κήπους και τις σοδειές των γεωργών. Μερικές ενήλικες πασχαλίτσες μπορούν να καταναλώσουν αρκετές χιλιάδες μελίγκρες στη διάρκεια της ζωής τους—ενώ και οι προνύμφες τους έχουν επίσης ακόρεστη όρεξη. Επιπλέον, αυτό το σκαθάρι τρέφεται με πολλά άλλα βλαβερά έντομα, και μερικά είδη του τρώνε ακόμη και μύκητες που βλάπτουν τα φυτά. Δεν είναι καθόλου παράξενο που οι κηπουροί και οι αγρότες καλοδέχονται την πασχαλίτσα!

Τα σκαθάρια πρέπει να τρώνε πολλές αφίδες (μελίγκρες ή φυτόψειρες) την ημέρα, ώστε να μπορούν να γεννήσουν αυγά. Το σκαθάρι αυτό μπορεί να τρώει το βάρος του σε αφίδες κάθε μέρα ως προνύμφη και να καταναλώνει έως και 50 αφίδες την ημέρα ως ενήλικο.

Τα ενήλικα θηλυκά σκαθάρια με επτά στίγματα (φωτογραφία) μπορεί να καταναλώσουν αρκετές χιλιάδες αφίδες κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Κάθε προνύμφη τρώει 200 έως 300 αφίδες καθώς μεγαλώνει.  Ένα μόνο σκαθάρι μπορεί να φάει έως και 5.000 αφίδες κατά τη διάρκεια της ζωής του!

Ένας Χρόνος από τη Ζωή της Πασχαλίτσας

Το ελκυστικό αυτό μικρό σκαθάρι έχει στρογγυλό ή ωοειδές θολωτό σώμα, ενώ η κάτω του πλευρά είναι επίπεδη. Αν και αδηφάγο, τα περισσότερα είδη του έχουν μήκος μικρότερο των 12 χιλιοστών. Τα σκληρά, γυαλιστερά καλύμματα των φτερών του, τα λεγόμενα έλυτρα, προστατεύουν τα λεπτεπίλεπτα φτερά του και του δίνουν το ζωηρό χρώμα του. Όταν το έντομο πετάει, τα έλυτρα ανοίγουν και ανασηκώνονται κάνοντας στην άκρη. Μολονότι οι πασχαλίτσες απεικονίζονται συνήθως ως κόκκινες με μαύρα στίγματα, τα περίπου 5.000 είδη στην πραγματικότητα παρουσιάζουν ποικιλία συνδυασμών όσον αφορά το χρώμα και τα στίγματα. Μερικά είδη είναι πορτοκαλί ή κίτρινα με μαύρα στίγματα. Άλλα είναι μαύρα με κόκκινα στίγματα. Υπάρχουν και λίγα που δεν έχουν καθόλου στίγματα. Άλλα πάλι φέρουν στίγματα που θυμίζουν σκακιέρα.

Πολλά είδη έχουν διάρκεια ζωής ενός έτους. Το χειμώνα, τα ενήλικα πέφτουν σε νάρκη σε ξερά και προστατευμένα σημεία. Καθώς οι μέρες γίνονται πιο ζεστές, ξυπνούν και αρχίζουν να πετούν αναζητώντας φυτά που έχουν πληγεί από μελίγκρα. Το θηλυκό, μετά το ζευγάρωμα, εναποθέτει ένα «τσαμπί» από μικροσκοπικά κίτρινα αβγά στην κάτω πλευρά κάποιου φύλλου κοντά στο οποίο υπάρχει μεγάλη ποσότητα από μελίγκρες. 

Από κάθε αβγό εκκολάπτεται μια προνύμφη με έξι πόδια.  Εφόσον η προνύμφη περνάει την ώρα της τρώγοντας μελίγκρες, σύντομα αναπτύσσεται τόσο πολύ ώστε δεν χωράει πια στο δέρμα της. Αφού αλλάξει δέρμα αρκετές φορές, προσκολλάται σε κάποιο φυτό όπου παράγει ένα κουκούλι.

Μέσα στο κουκούλι, η προνύμφη εξακολουθεί να αναπτύσσεται μέχρις ότου παρουσιαστεί τελικά ως ενήλικο έντομο. Αυτό στην αρχή είναι απαλό και ωχρό, και παραμένει στο φυτό καθώς σκληραίνει το σώμα του. Μέσα σε μια μέρα εμφανίζονται τα διακριτικά του σημάδια.

Οι εχθροί μαθαίνουν να αποφεύγουν τη ζωηρόχρωμη πασχαλίτσα. Όταν απειλείται, εκκρίνει από τις αρθρώσεις της ένα κίτρινο, δύσοσμο υγρό με απαίσια γεύση. Τα αρπακτικά, όπως πουλιά και αράχνες, δεν ξεχνούν ποτέ την πρώτη τους δυσάρεστη  συνάντηση, ενώ το έντονο χρώμα του εντόμου αποτελεί διαρκή υπενθύμιση.

💻 Παρακολουθήστε σε αυτό το video (3’21’’) τον εκπληκτικό "Κύκλο της Zωής" μιας Πασχαλίτσας: https://www.youtube.com/watch?v=ws_D5nXOAJg&t=6s

Πασχαλίτσα, μύθοι και παραδόσεις

Το αγαπημένο αυτό έντομο, που έλκει την προσοχή μας με το κόκκινο συνήθως χρώμα του και τις μαύρες βούλες, είναι αγαπητό σε πολλούς τόπους.

Στην Άπω Ανατολή, θεωρούν πως αν τις συλλάβουν και τις αφήσουν στην συνέχεια ελεύθερες, θα πετούν προς την αληθινή αγάπη του ενδιαφερομένου, μεταφέροντας το μήνυμά του. Ο αριθμός των κηλίδων στην πλάτη της πασχαλίτσας, θεωρείται πως συμβολίζει τον αριθμό των μηνών που θα παρέλθουν προκειμένου να πραγματοποιηθεί η ευχή της αγάπης.

Οι αγρότες πάντα την θεωρούσαν θετικό οιωνό.

Σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις φέρνει γούρι και είναι από τα ελάχιστα έντομα που επιθυμεί κάποιος να κρατήσει στο χέρι του.

Στην Ιταλία, όταν μια πασχαλίτσα πετά στο υπνοδωμάτιο, λέγεται πως θα φέρει φέρει καλή τύχη , και σε άλλους τόπους όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη Δανία και στη Ρωσία, έχει απαθανατιστεί σε παιδικά βιβλία.

Υπάρχει ένας θρύλος που τη συνδέει με την θρησκεία και πρέπει να ξεκίνησε κατά την περίοδο του Μεσαίωνα. Ο θρύλος λέει ότι κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου, οι αγρότες προσευχήθηκαν στην Παναγία να σώσει τις καλλιέργειές τους από επιδρομή παράσιτων εντόμων. Σύντομα, κατέφθασαν σμήνη από πασχαλίτσες και εξολόθρευσαν τα παράσιτα, σώζοντας τις καλλιέργειες. Έκτοτε, η πασχαλίτσα έγινε γνωστή ως «σκαθάρι της Παναγίας». Μάλιστα λέγεται πως τα χρώματά της εκδηλώνουν τα συναισθήματα της Παναγίας, άλλοτε χαρούμενα (κόκκινο ή πορτοκαλί) κι άλλοτε πένθιμα για το θάνατο του Ιησού (μαύρες βούλες).

Είναι γνωστή στους χριστιανούς και ως το «Πουλί της Παναγίας» ή «Μικρή Αγελάδα του Θεού», ή το «Ζώο του Κυρίου μας».

Στις μουσουλμανικές περιοχές λέγεται ότι είναι συνώνυμο της τύχης.

Για τους Ολλανδούς, μια πασχαλίτσα που κάθεται πάνω σε ένα άτομο θεωρείται καλός οιωνός.

Οι Τσέχοι πιστεύουν ότι μια πασχαλίτσα που βρέθηκε φέρνει καλή τύχη, ενώ οι Γάλλοι πιστεύουν ότι ένα φυλακτό με την εικόνα του θα προστατεύσει τα παιδιά από την ατυχία και θα προειδοποιήσει για κίνδυνο.

Σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, η θέα μιας πασχαλίτσα είναι είτε μια πρόσκληση για να κάνει κάποιος μια ευχή ή ένα σημάδι ότι μια ευχή σύντομα θα εκπληρωθεί.

Τα χρώματά της συνδέονται με την περίοδο του Πάσχα, τα κόκκινα αυγά και το πένθος, εξ ου και μία ακόμη πιθανή εκδοχή με την ονομασία της.

Για την ιστορία, στα τέλη του 19ου αιώνα, κάποια έντομα που λέγονται κοχενίλλες εισάχθηκαν κατά λάθος από την Αυστραλία στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ. Τα βλαβερά αυτά έντομα πολλαπλασιάστηκαν τόσο γρήγορα ώστε απειλούσαν να εξαλείψουν όλους τους οπωρώνες εσπεριδοειδών καταστρέφοντας τη συστηματική καλλιέργειά τους. Ένας εντομολόγος, γνωρίζοντας ότι στη χώρα από την οποία καταγόταν αυτό το έντομο δεν απειλούσε τις σοδειές, πήγε στην Αυστραλία αναζητώντας το φυσικό εχθρό του. Διαπίστωσε ότι ήταν μια πασχαλίτσα, το είδος Rodolia cardinalis. Έστειλε στην Καλιφόρνια περίπου 500 σκαθάρια, και μέσα σε έναν χρόνο οι κοχενίλλες είχαν σχεδόν εξαλειφθεί και οι οπωρώνες με τα εσπεριδοειδή σώθηκαν.

 

 💻 Οι περισσότερες πληροφορίες αντλήθηκαν από: https://www.argolikeseidhseis.gr/2015/03/blog-post_700.html