52-52-35 ΘΕΜΑ: Τα θαλασσοπούλια στις θάλασσές μας και το Seawaching
«Κάτω στην άσπρη που κοιμάσαι
ακρογιαλιά
Θα 'ρθώ με του ουρανού τ'
αστέρια
Να σου κεντήσω με κοχύλια τα
μαλλιά
Με βότσαλα τα χέρια
Θαλασσοπούλια μου,
θαλασσοπούλια μου
κοιμάται η πούλια μου, κοιμάται
η πούλια μου…»
Νίκος Γκάτσος/ Μάνος Χατζηδάκης
Κάθε φορά που ταξιδεύουμε με πλοίο
απολαμβάνουμε τους λευκούς γλάρους που πετούν γύρω μας και ευελπιστούμε να
δούμε κάποια δελφίνια να σχίζουν τα νερά. Γοητευόμαστε πολύ από το κομψότατο
και ευκίνητο πέταγμα των γλάρων και χωρίς να το πολυσκεφτούμε ονομάζουμε όλα τα
θαλασσοπούλια «γλάρους»! Σκεφτήκατε ποτέ ότι είναι καμμιά εικοσαριά διαφορετικά
θαλασσοπούλια, που ανήκουν σε 3-4 μεγάλες οικογένειες;
Επίσης τα πουλιά της παραλίας και της θάλασσας είναι εξίσου σημαντικά με τον ήχο των κυμάτων ή την άμμο στα παπούτσια μας. Αποτελούν μέρος της «θαλασσινής εμπειρίας» και της θετικής επίδρασης στην διάθεσή μας.
Και βεβαίως αποτελούν εξαιρετικούς δείκτες του καιρού, ως διαισθητικά πλάσματα που μπορούν να ανιχνεύσουν τις αλλαγές στο περιβάλλον που εμείς δεν μπορούμε. Αλλαγές στον άνεμο και την επερχόμενη καταιγίδα και την εξέλιξη του καιρού.
Τα θαλασσοπούλια και τα πουλιά της
ακτής αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρές προκλήσεις.
Όπως και τα υπόλοιπα θαλάσσια οικοσυστήματα, έτσι και αυτά απειλούνται
από την αύξηση του τουρισμού και τη ρύπανση. Τα θαλασσοπούλια αντιμετωπίζουν πολύ
σοβαρούς κινδύνους, όπως η κατανάλωση σκουπιδιών και πλαστικών, το μπλέξιμο σε
πλαστικά κάθε είδους, χημικές ουσίες που καταστρέφουν τη χρήση των φτερών τους
και η καταστροφή των κατοικιών τους.
Τα θαλασσοπούλια που θα
προσπαθήσουμε να γνωρίσουμε έχουν οικότοπο την θάλασσα και τις μικρές
στεριές που βρίσκονται διάσπαρτες στην επιφάνειά της.
👉 Γνωρίστε τα θαλασσοπούλια από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία:https://old.ornithologiki.gr/page_cn.php?aID=1409&tID=79091
👉 Θαλασσοπούλια και νησίδες του
Αιγαίου: μια μοναδική συμβίωση: https://old.ornithologiki.gr/page_cn.php?tID=1129&aID=89
Πριν ένα χρόνο ο κ Γιάννης Ελαφρός παρουσίασε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ τα θαλασσοπούλια του Αιγαίου που κινδυνεύουν και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν από την ανθρώπινη παρέμβαση.
.jpg)
Η ζωή των «βέρων» θαλασσοπουλιών είναι μια ατέλειωτη περιπέτεια, καθώς για έναν καλό ψαρότοπο είναι ικανά να διασχίσουν εκατοντάδες χιλιόμετρα! «Τα ταξίδια τροφοληψίας των Μύχων διαρκούν έως και επτά ημέρες και εκτιμάται ότι η ακτίνα αναζήτησης τροφής φθάνει τα εκατοντάδες ή χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την αποικία. Προτιμούν ανοιχτές πελαγικές εκτάσεις, χωρίς όμως να αποφεύγουν την παράκτια ζώνη. Τρέφονται κυρίως με πελαγικά είδη ψαριών και με καλαμάρια», εξηγεί η κ. Πορτόλου. Τα θαλασσοπούλια που ζουν στο Αιγαίο μεταναστεύουν και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου ή και εκτός, κατά τη διάρκεια του έτους. Ο Μύχος ξεχειμωνιάζει στη Μαύρη Θάλασσα, ενώ ο Αρτέμης κάνει τη βόλτα του μέχρι τον Ατλαντικό πριν επιστρέψει στη Mare Nostrum. Αυτές οι μετακινήσεις κάνουν το θέμα της προστασίας των θαλασσοπουλιών πιο σύνθετο πρόβλημα, με εθνική και διεθνή διάσταση.
«Τα θαλασσοπούλια είναι από τις πλέον απειλούμενες ομάδες πουλιών παγκοσμίως. Τα 110 από τα 400 είδη πουλιών της θάλασσας καταγράφονται ως απειλούμενα στην κόκκινη λίστα πουλιών της Διεθνούς Ενωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), ενώ το 47% παρουσιάζει φθίνουσες τάσεις πληθυσμού», λέει στην «Κ» η κ. Ρούλα Τρίγκου, υπεύθυνη επικοινωνίας και ενημέρωσης της Ορνιθολογικής Εταιρείας.
Δύο από τα έξι βασικά θαλασσοπούλια που συναντάμε στο Αιγαίο συγκαταλέγονται μεταξύ των παγκοσμίως απειλούμενων ειδών. Το ένα είναι ο Αιγαιόγλαρος (Larus audouinii), ένα είδος γλάρου ενδημικό της Μεσογείου και των ατλαντικών ακτών του Μαρόκου. Ο Αιγαιόγλαρος απαντάται στην Ελλάδα όλο τον χρόνο, αλλά κυρίως κατά την αναπαραγωγική περίοδο, οπότε και δημιουργεί αποικίες σε νησίδες με ήπιες κλίσεις και λίγη βλάστηση.
Το δεύτερο είναι ο Μύχος (Puffinus yelkouan), ένα πελαγικό θαλασσοπούλι ενδημικό της Μεσογείου, που κινείται σε κοπάδια. Ο Μύχος ξεχειμωνιάζει στη Μαύρη Θάλασσα, ενώ ο Αρτέμης κάνει τη βόλτα του μέχρι τον Ατλαντικό πριν επιστρέψει στη Mare Nostrum.
«Οι πιο σημαντικές απειλές που
αντιμετωπίζουν τα θαλασσοπούλια στη θάλασσα είναι η μείωση των ιχθυοαποθεμάτων,
επομένως και της τροφής τους, από την υπεραλίευση και τη μη επιλεκτική αλιεία.
Κινδυνεύουν επίσης από την τυχαία παγίδευση σε δίχτυα και άλλα αλιευτικά
εργαλεία. Η θαλάσσια ρύπανση επηρεάζει την επιβίωση και την αναπαραγωγική
επιτυχία τους», σημειώνει η κ. Δανάη Πορτόλου.
Αν και τα θαλασσοπούλια διαβιούν κυρίως πάνω από το απέραντο γαλάζιο, προσγειώνονται στη στεριά για να αναπαραχθούν. Εκεί θα φτιάξουν τη φωλιά τους, εκεί θα αφήσουν το αυγό τους, εκεί θα ταΐσουν και θα προστατεύσουν τα νεογνά τους, μέχρι να έρθει η ώρα να πετάξουν. Στη στεριά όμως υπάρχουν σημαντικές απειλές. «Μεγάλη ζημιά προκαλούν αρουραίοι και σπανιότερα γάτες, που τρώνε τα αυγά και τους νεοσσούς. Στη μεγαλύτερη αποικία των Μύχων στη Γυάρο η θήρευση των αυγών ανέρχεται περίπου στο 30% των φωλιών. Τις περισσότερες φορές οι αρουραίοι μεταφέρθηκαν ακούσια από τον άνθρωπο στις ακατοίκητες νησίδες μέσα από σκάφη», εξηγεί η υπεύθυνη της Ορνιθολογικής για τα θαλασσοπούλια.
Μεγάλη είναι η ζημιά και από την καταστροφή των χώρων αναπαραγωγής των πουλιών, δηλαδή των ακατοίκητων νησίδων και ακτών, λόγω της ανεξέλεγκτης τουριστικής και οικιστικής επέκτασης και της κατασκευής ιχθυοκαλλιεργειών, «αιολικών πάρκων» κ.λπ.
«Η κατασκευή υποδομών καταστρέφει
ολοκληρωτικά το ενδιαίτημα αναπαραγωγής και πολύ συχνά η αποικία
εγκαταλείπεται. Τα θαλασσοπούλια έχουν ανάγκη τις νησίδες για να φωλιάσουν με
ασφάλεια, και δεν είναι όλες κατάλληλες για κάθε είδος. Υπάρχουν πράγματα που
μπορεί να μοιάζουν μικρή όχληση, αλλά στην πράξη είναι τεράστια. Για
παράδειγμα, η φωτορύπανση είναι σημαντική απειλή για τα πελαγικά θαλασσοπούλια,
τα οποία στον χερσαίο χώρο είναι δραστήρια μόνο τη νύχτα και επιστρέφουν στην
αποικία κυρίως τις ώρες που έχει απόλυτο σκοτάδι. Όταν υπάρχει διαρκώς
φωτισμός, από κάποια ανεμογεννήτρια για παράδειγμα, τότε αυτό μπορεί να
οδηγήσει σε εγκατάλειψη του χώρου που φωλιάζουν», τονίζει η κ. Τρίγκου.
Ας πάνε παραδίπλα τα πουλιά, θα πει κάποιος. Δεν είναι τόσο απλό. «Παρότι υπάρχουν εκατοντάδες νησίδες στην Ελλάδα, πολύ λίγες είναι κατάλληλες για φώλιασμα. Έτσι η υποβάθμισή τους είναι ιδιαίτερα καθοριστική για τα είδη», εξηγεί η κ. Πορτόλου, αναλύοντας την εμπειρία σχεδόν 30 ετών μελέτης της Ορνιθολογικής. Εξάλλου, ήδη η κλιματική αλλαγή με τη θέρμανση των υδάτων προκαλεί διαταραχές στη διαθέσιμη τροφή, ενώ η υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος προσθέτει νέες δυσκολίες στους φτερωτούς ταξιδιώτες του Αιγαίου.
Αν θέλουμε να υπάρχουν πρέπει να τους προσέχουμε.
ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΥΣ ΑΓΚΙΣΤΡΩΜΕΝΩΝ ΠΤΗΝΩΝ
Όταν βρείτε ένα
θαλασσοπούλι ή παρυδάτιο πτηνό μπλεγμένο με νήμα αλιείας (μισινέζα) να
γνωρίζετε ότι εκτός από τα εμφανή τραύματα, μπορεί να υπάρχουν πρόσθετοι
τραυματισμοί ή εμπλοκές εκτός από τους εμφανείς. Σε κάθε περίπτωση, καθυστερήστε να κόψετε
οποιοδήποτε νήμα μέχρι να βεβαιωθείτε ότι έχετε βρει όλα τα αγκίστρια που
μπορεί να είναι προσκολλημένα. Εξετάζετε πάντα σχολαστικά το υπόλοιπο μέρος της
μισινέζας, συμπεριλαμβανομένου του εσωτερικού του ράμφους, πριν το
απελευθερώσετε.
Οι βασικές σας
φροντίδες είναι:
1. Άνεση: ένα
κλουβί ή κουτί αρκετά μεγάλο ώστε να μπορούν να στέκονται όρθια,
2. Υγρά: θα
πρέπει να υπάρχουν ηλεκτρολύτες σε περίπτωση υποψίας αφυδάτωσης- και
3. Έλλειψη
παραγόντων στρες: δεν πρέπει να υπάρχουν παιδιά ή σκύλοι κοντά ή
ραδιόφωνο/μουσική στο αυτοκίνητο, ή χτύπημα των θυρών του αυτοκινήτου.
Μια από τις πιο
συχνές καταστάσεις τραυματισμών των πτηνών που βρίσκονται σε περιοχές ψαρέματος
είναι η αγκίστρωση ή το μπλέξιμο με εγκαταλειμμένες πετονιές.
Αγκίστρια
ψαριών
Αφαιρέστε το/τα
αγκίστρι/α, κόβοντας το αιχμηρό άκρο με κοφτάκι και διοχετεύοντας το στέλεχος
μέσα από την πληγή, αφού το έχετε καθαρίσει από πετονιές κλπ. Εάν το αγκίστρι έχει ενσωματωθεί για κάποιο
χρονικό διάστημα, συχνά δημιουργείται μια απονεκρωμένη μάζα. Σε κάποιο βαθμό αυτή η απονέκρωση μπορεί να
επιτρέψει την εύκολη αφαίρεση του αγκίστρου χωρίς να καταστραφεί περαιτέρω η
γύρω σάρκα.
Ξεπλύνετε την
πληγή με αντισηπτικό μετά την αφαίρεση του αγκίστρου. Το μέγεθος της τρύπας που
απομένει, μπορεί να απαιτεί αντιβίωση, κάτι που θα το κρίνει ο κτηνίατρος.
Φροντίστε να
μην κόψετε οποιοδήποτε κομμάτι πετονιάς που συνδέεται με το αγκίστρι πριν
δεχθείτε συμβουλή από ειδικό.
Εμπλοκή με
πετονιά ψαρέματος
Αφαιρέστε τη
πετονιά όσο το δυνατόν γρηγορότερα.
Αναζητήστε κτηνιατρική βοήθεια για να απομακρυνθεί η πετονιά αν το δέρμα
έχει μεγαλώσει γύρω της. Είναι πιθανόν
να έχουν αναπτυχθεί αιμοφόρα αγγεία γύρω της και το πτηνό θα χρειαστεί
μακροχρόνια περίθαλψη.
Ελέγξτε επίσης
για να δείτε αν ένα φτερό ή πόδι έχει επηρεαστεί από την έλλειψη κυκλοφορίας
του αίματος. Ένα προσβεβλημένο άκρο
πιθανόν να είναι κρύο, να εμφανίζεται αποχρωματισμένο και μπορεί να έχει
περιορισμένη κινητικότητα. Αυτές οι
περιπτώσεις θα χρειαστούν επίσης μακροχρόνια εξειδικευμένη φροντίδα σε Κέντρο
Διάσωσης (ΑΛΚΥΟΝΗ, ΑΝΙΜΑ, ΔΡΑΣΗ για την ΑΓΡΙΑ ΖΩΗ).
Πρέπει να βρίσκεστε κάπου που συγκεντρώνονται τα διερχόμενα πουλιά σε μια στενότερη ζώνη θάλασσας από ό,τι συνήθως, ή κοντά στις διαδρομές που χρησιμοποιούν τα μεταναστευτικά. Τα ακρωτήρια, οι χερσόνησοι και οι προβλήτες είναι όλα καλά για τα πουλιά που περνούν κατά μήκος της ακτής. Τα εσωτερικά άκρα των εκβολών των ποταμών είναι καλά για τα πουλιά που περνούν, αλλά προσπαθούν να περνούν όσο το δυνατόν λιγότερο χρόνο πάνω από την ξηρά. Μπορείτε να κάνετε ταξίδια παρατήρησης της θάλασσας με τα πλοία, αλλά και τα εμπορικά πορθμεία είναι επίσης καλά - συνδυάζουν λίγο ύψος με μια θέση ακριβώς έξω στη θάλασσα. Προσπαθήστε να καθίσετε στο πάνω κατάστρωμα για να έχετε ολόπλευρη θέα, αλλά μια θέση στην πρύμνη μπορεί να είναι χρήσιμη, ειδικά αν τα πουλιά έχουν επιλέξει να ακολουθήσουν τα απόνερα. Πάντως όπου και αν βρίσκεστε κοντά στην θάλασσα, μπορείτε να κάνετε θαυμάσια θαλάσσια παρατήρηση, ακόμη κι αν δεν βρίσκεστε σε μια από τις "ιδανικές" τοποθεσίες.
Πρέπει να βρίσκεστε κάπου με όσο το δυνατόν περισσότερο ορατή ανοιχτή θάλασσα. Πρέπει να έχετε κάποιο ύψος, αλλά όχι πολύ μεγάλο - αν είστε πολύ ψηλά, θα χάσετε τα πουλιά που πετούν χαμηλά πάνω στην επιφάνεια της θάλασσας, αν είστε πολύ χαμηλά, θα χάσετε τα πουλιά που κολυμπούν ανάμεσα στα κύματα. Το να πηγαίνετε όταν ο ήλιος δύει ή ανατέλλει πάνω από τη θάλασσα (ανάλογα με το πού βρίσκεστε) μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες να δείτε πουλιά στον ουρανό. Ο χερσαίος άνεμος, όσο πιο δυνατός τόσο το καλύτερο, θα φέρει τα πελαγικά πουλιά πιο κοντά στην ακτή. Αποφύγετε την έντονη βροχή και την ομίχλη, γιατί δεν θα δείτε τίποτα.
Ο εξοπλισμός σας πρέπει να περιλαμβάνει ένα ζευγάρι κιάλια, έναν οδηγό πουλιών για να μπορείτε να τα αναγνωρίζετε, ένα μπλοκάκι για να κρατάτε γρήγορες σημειώσεις χαρακτηριστικών, ρουχισμό που θα σας προστατεύει από τις καιρικές συνθήκες, και ανάλογα με τον χρόνο που θα αφιερώσετε κάποιες ανέσεις όπως καρεκλάκι κατασκήνωσης, νερό σε παγούρι και κάποιους ξηρούς καρπούς ή φρούτα.
Σας εύχομαι καλό Seawaching!
.jpg)