45. Αράχνες, οι συγκάτοικοι που δημιούργησαν το web!

 45-52-28 ΘΕΜΑ: Αράχνες, οι συγκάτοικοι που δημιούργησαν το web!

Καθώς θα βρεθούμε στην εξοχή, στην φύση, στο χωριό, είναι η εποχή που θα συναντήσουμε αρκετές αράχνες! Είναι οι οκτάποδοι συγκάτοικοι (πολλές φορές) του σπιτιού ή της αποθήκης που θα φροντίσουν να γευματίσουν με πολλά έντομα και άλλα.

Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι οι αράχνες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του οικοσυστήματος και εργάζονται για να μας βοηθήσουν. Τρώνε τα έντομα στα φυτά μας, αλλά ποτέ δεν τρώνε τα φυτά, καθιστώντας τες τον μεγαλύτερο σύμμαχο ενός κήπου. Ωστόσο, ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι αυτά τα μικρά θαύματα καταναλώνουν αμέτρητα έντομα που καταστρέφουν τις καλλιέργειες και μεταφέρουν ασθένειες ετησίως, σώζοντας τόσο τα μέσα διαβίωσης όσο και ζωές.

Δεν υπάρχει κανένας καλός λόγος να φοβόμαστε τις αράχνες. Η συντριπτική πλειονότητα των αραχνών είναι ακίνδυνα και εξαιρετικά ωφέλιμα ασπόνδυλα.  Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 856 είδη αραχνών (εκτιμώμενος αριθμός 1500 !) τα οποία δεν αποτελούν απειλή (εκτός από δύο). Είναι απαραίτητες για το οικοσύστημά μας- είναι φίλοι μας, όχι εχθροί μας, γι' αυτό πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να μάθουμε να ζούμε μαζί τους.

Αν βρείτε έναν οκτάποδο επισκέπτη, παρακαλούμε να έχετε κατά νου το υπέροχο έργο που επιτελεί. Αφιερώστε χρόνο για να την απομακρύνετε πολύ προσεκτικά, τοποθετώντας απαλά ένα ποτήρι πάνω από την αράχνη και στη συνέχεια σπρώχνοντας προσεκτικά ένα κομμάτι χαρτί από κάτω- μπορείτε στη συνέχεια να την μετακινήσετε έξω και να την αφήσετε να φύγει.

"Αν οι αράχνες εξαφανίζονταν, θα αντιμετωπίζαμε λιμό", λέει «με δόση υπερβολής» ο Norman Platnick, ο οποίος μελετά αραχνοειδή στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Νέας Υόρκης. Οι αράχνες είναι οι πρωταρχικοί ελεγκτές των εντόμων. Χωρίς τις αράχνες, όλες οι καλλιέργειές μας θα καταναλώνονταν από αυτά τα παράσιτα". Οι αράχνες είναι ιδιαίτερα κρίσιμες στη βιολογική γεωργία, η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη βιολογική καταπολέμηση των παρασίτων.

Αλλά η χρησιμότητά τους δεν σταματάει στην γεωργία. Επεκτείνεται στην ιατρική με την μελέτη των συστατικών του δηλητηρίου τους, ακόμη και στην αεροναυπηγική και τις ειδικές κατασκευές: το ξέρατε ότι ο ιστός της αράχνης έχει μεγαλύτερη αναλογία αντοχής προς πυκνότητα από το ατσάλι;  Τα συστατικά του θα μπορούσαν μια μέρα να χρησιμοποιηθούν σε ποικίλα προϊόντα όπως αεροπλάνα, αλεξίσφαιρα γιλέκα, χειρουργικά νήματα και προσθετικά υλικά.

 

Γνωριμία με τις αράχνες

Η κα Κασσάνδρα Κουσούλη, Γεωπόνος, μας λέει ότι στην χώρα μας, υπολογίζεται ότι υπάρχουν 1.500 είδη αραχνών (856 επισήμως), με το μεγαλύτερο ποσοστό σε Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου (όπως η Λέσβος), ενώ 30% ζουν στο υγρό, παγωμένο περιβάλλον των ασβεστολιθικών σπηλαίων.  Οι αράχνες είναι σαρκοφάγα και τρέφονται με έντομα, με άλλες αράχνες, με σαρανταποδαρούσες, καθώς και άλλα μυριάποδα. Λίγες όμως είναι εξειδικευμένα αρπακτικά. Μερικές κυνηγούν πλησιάζοντας τη λεία που συναντούν τυχαία και άλλες χρησιμοποιούν τον ιστό τους για να συλλάβουν το θήραμά τους.  Οι περισσότερες αράχνες εντοπίζουν το θήραμά τους από τις δονήσεις που προκαλεί. Πολλές από αυτές έχουν οξεία όραση και το εντοπίζουν σε απόσταση 5 με 10 εκατοστών και στη συνέχεια το αρπάζουν μόλις αυτό κινηθεί.  Όλες οι αράχνες διαθέτουν δηλητήριο το οποίο το χρησιμοποιούν επιθετικά για παράλυση του θηράματος και αμυντικά για να προστατευτούν όταν νιώσουν απειλή. Το δηλητήριό τους, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων (Loxosceles rufescens και Latrodectus tredecimguttatus για την Ελλάδα), είναι ακίνδυνο για τον άνθρωπο γιατί δεν μπορούν να καταφέρουν την διάτρηση του δέρματός μας.

Μερικά από τα πιο συνηθισμένα είδη που θα βρούμε μέσα ή έξω από τα σπίτια μας είναι:

Οικιακή Αράχνη,  Pholcus phalangioides- πολύ μακριά και λεπτά πόδια. Το σώμα της δονείται γρήγορα στον ιστό όταν διαταραχθεί και είναι η αράχνη που απαντάται συχνότερα στο εσωτερικό των σπιτιών. Αυτές οι αράχνες επιδεικνύουν μια ενδιαφέρουσα συμπεριφορά όπου τα άτομα ενώνονται και μοιράζονται έναν υπάρχοντα ιστό. Επιπλέον, οι περισσότερες αράχνες μεταναστεύουν σε πολλούς διαφορετικούς ιστούς κατά τη διάρκεια της ζωής τους.

Hogna radiata,  Αράχνη Λύκος - Βρίσκονται παντού και σχεδόν σε κάθε βιότοπο. Είναι ενδιαφέρον ότι οι αράχνες λύκοι δεν φτιάχνουν ιστούς για να πιάσουν τη λεία τους. Αντ' αυτού, περιμένουν να περάσει ένα έντομο και στη συνέχεια το κυνηγούν χρησιμοποιώντας την απίστευτη όρασή τους! Διαθέτουν επίσης αντανακλαστικό ιστό στα μάτια τους, ο οποίος παράγει λάμψη αν ρίξετε φως στο πρόσωπό τους.

Αράχνη οικογ.Clubionidae - έχει συχνά χρώμα ανοικτό κίτρινο, γκρι ή πράσινο. Φτιάχνει μια «κρυψώνα» σαν σάκο, από ιστό. Πιθανότατα σ' αυτό το είδος να οφείλονται τα περισσότερα τσιμπήματα που λαμβάνουν χώρα σε εσωτερικούς χώρους.

Διαδηματοφόρος - Ευρωπαϊκή αράχνη του κήπου, Araneus diadematus   Αυτές τις αράχνες τις συναντάμε σε πολλά μέρη, φράκτες, λιβάδια, κήπους κλπ. Παρατηρούνται επίσης κοντά σε ανθρώπους, όπως κοντά σε κτίρια ή φωτισμένες σκάλες. Οι Διαδηματοφόροι συνήθως κρέμονται ανάποδα στο κέντρο των σπειροειδών ιστών τους. Οι αράχνες αυτές φτιάχνουν κάθε μέρα καινούργιο ιστό!

Βρεφοκόμος, nursery web spider, Pisaura mirabilis   Κοινή αράχνη της εξοχής και των λιβαδιών, η αράχνη Βρεφοκόμος έχει καφέ και μαύρες λωρίδες κατά μήκος του σώματός της. Είναι δραστήριος κυνηγός και χρησιμοποιεί το μετάξι της μόνο για να δημιουργήσει μια προστατευτική θήκη για τα μικρά της.

Αράχνη κάβουρας ή αράχνη των λουλουδιών - Misumena vatia  Αυτές οι αράχνες έχουν τη μοναδική ικανότητα να αλλάζουν το χρώμα τους ανάλογα με το λουλούδι στο οποίο ξεκουράζονται, γεγονός που τις βοηθά να παραμένουν καμουφλαρισμένες καθώς κυνηγούν! Το χρώμα τους μπορεί επίσης να αλλάξει ανάλογα με τη διατροφή τους, καθώς τα πολύχρωμα θηράματα μπορούν να φανούν μέσα από τη λεπτή, διαφανή επιδερμίδα τους. Για παράδειγμα, η κατανάλωση μύγας φρούτων με κόκκινα μάτια μπορεί να κάνει την κοιλιά να γίνει ροζ.

Αράχνη που πηδάει Menemerus semilimbatus  Οι αράχνες που πηδάνε φαίνεται να επωφελούνται από τα τεχνητά περιβάλλοντα που δημιουργούν οι κήποι και οι αυλές. Αναζητήστε τις σε επίπεδες επιφάνειες, όπως οι πλευρές των κτιρίων ή οι στύλοι του φράχτη, οι οποίες αποτελούν ιδανικές περιοχές για να κυνηγήσουν τη λεία τους. Ζουν άνετα ακόμη και μέσα σε σπίτια.   Όπως όλες οι αράχνες που πηδούν, αυτό το είδος δεν φτιάχνει ιστούς. Αντ' αυτού, έχουν εξαιρετική όραση για να εντοπίζουν το επόμενο γεύμα τους και έχουν τη μοναδική ικανότητα να πηδούν, την οποία χρησιμοποιούν για να ορμήσουν στη λεία τους ή να πηδήξουν από φυτό σε φυτό.

Αργιόπη  Λοβωτή - Argiope lobata  Είναι δύσκολο να μην παρατηρήσετε ένα θηλυκό Αργιόπη, αν την συναντήσετε. Εκτός του ότι είναι απίστευτα μεγάλες, έχουν ένα μοναδικό σχήμα σώματος και χρωματισμό που τις κάνουν να ξεχωρίζουν. Συνήθως βρίσκονται σε θάμνους σε ζεστές βραχώδεις περιοχές που είναι ξηρές και ηλιόλουστες.   Βεβαιωθείτε ότι έχετε κοιτάξει το κέντρο του ιστού τους, καθώς θα πρέπει να δείτε ένα ζιγκ-ζαγκ σταθεροποιητή, που είναι μια διακόσμηση ιστού σε σχήμα μεταξιού. Οι επιστήμονες δεν είναι ακριβώς σίγουροι για τον σκοπό της ύπαρξης της σταθεροποίησης, αλλά η κυρίαρχη θεωρία είναι ότι βοηθά στην προσέλκυση εντόμων στον ιστό αντανακλώντας το υπεριώδες φως. Παρά την έντονη εμφάνισή της, το δηλητήριο από το δάγκωμα μιας Lobed Argiope δεν είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο.

Και η εντυπωσιακή Αράχνη πασχαλίτσα (Eresus Cinnaberinus)   Η συγκεκριμένη αράχνη ήταν απειλούμενο είδος προς εξαφάνιση την δεκαετία του ’90, όταν είχε απομείνει μόνο μια αποικία με 56 αράχνες σε όλη τη Μεγάλη Βρετανία, ενώ το 2011 αφέθηκε ξανά ελεύθερη στη φύση. Αποτελεί προστατευόμενο είδος στο Βέλγιο, καθώς είχε εξαφανιστεί το 1896 και ανακαλύφθηκε εκ νέου το 2009. Το 2016 εντοπίστηκε στην Ελλάδα στην περιοχή της Λαμίας. Η μαύρη είναι η θηλυκή.

 

 

Αράχνες που πρέπει να αποφεύγουμε!

Στη χώρα μας υπάρχουν μόνο δύο είδη αράχνης που είναι δυνητικά επικίνδυνα για τον άνθρωπο. Πρόκειται για τη Μεσογειακή Λοξοσκέλη (Loxosceles rufescens) και τη Μεσογειακή Μαύρη Χήρα (Latrodectus tredecimguttatus). Όπως εξηγεί ο κ. Ηλίας Στραχίνης, το δάγκωμα της Μεσογειακής Λοξοσκέλης ή αλλιώς «Αράχνης βιολί», μπορεί να προκαλέσει δερματικές αλλοιώσεις, χρήζει ιατρικής φροντίδας και αντιμετωπίζεται με συμπτωματική θεραπεία.

Δάγκωμα από Μαύρη Χήρα.   Το δηλητήριο της Μεσογειακής Μαύρης Χήρας είναι νευροτοξικό και αρκετά ισχυρό. Τα αρχικά συμπτώματα είναι πόνος στο σημείο του δήγματος, ενώ μέσα στις επόμενες δύο ώρες ο πόνος αυξάνεται σημαντικά και γενικεύεται, εστιάζοντας κυρίως στην κοιλιά, ενώ μυϊκοί σπασμοί, ακαμψία και κράμπες εμφανίζονται σε όλο το σώμα. Το δήγμα της Μεσογειακής Μαύρης Χήρας χρήζει ιατρικής αντιμετώπισης και συχνά χορηγείται ειδικός αντιαραχνικός ορός, ο οποίος γίνεται μόνο στα νοσοκομεία. Το δηλητήριό της μπορεί να προκαλέσει σε ευαίσθητα άτομα και αδύναμους οργανισμούς σοβαρές επιπλοκές ή δυνητικά ακόμα και θάνατο. «Ωστόσο», αναφέρει ο κ. Ηλίας Στραχίνης, «οι θάνατοι που έχουν καταγραφεί στην Ευρώπη μέχρι σήμερα είναι ελάχιστοι και στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων τα θύματα αναρρώνουν γρήγορα χωρίς επιπλοκές».

 

Το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο «Επικίνδυνα φίδια και Αράχνες της Ελλάδας», που είναι αυτοέκδοση του κ. Ηλία Στραχίνη, διατίθεται μέσω της ιστοσελίδας www.iliasstrachinis.gr και μέρος των εσόδων θα διατεθεί για την έρευνα και προστασία αμφιβίων της Ελλάδας.

 

=========================================

Άλλο πράγμα είναι όταν μια "μικροσκοπική αράχνη σκαρφαλώνει στο νεροχύτη " και άλλο αν σκαρφαλώνει σε ένα χέρι! Ποιος από εμάς δεν πηδάει; Ή ουρλιάζει! Ακόμα και οι αραχνολόγοι, που μελετούν όλα τα είδη των αραχνών, είναι γνωστό ότι μερικές φορές πηδάνε στην ξαφνική θέα μιας αράχνης. Οι αράχνες είναι, στην πραγματικότητα, μεταξύ των πέντε ζώων που προξενούν τον μεγαλύτερο φόβο και οι ερευνητές δεν είναι σίγουροι γιατί ακριβώς.

Οι αράχνες μας περιβάλλουν: Μια μελέτη του 2017 που εξέτασε αναφορές για τους πληθυσμούς αραχνών σε διάφορα ενδιαιτήματα σε όλο τον κόσμο διαπίστωσε ότι υπάρχουν 131 αράχνες ανά τετραγωνικό μέτρο κατά μέσο όρο. Σε "ευνοϊκές" συνθήκες μπορεί να υπάρχουν έως και 1.000 ανά τετραγωνικό μέτρο! Ωστόσο - σκεφτείτε το - πόσες αράχνες σας έχουν δαγκώσει; Μία ή δύο; Αρκετές; Στην πραγματικότητα, μάλλον καμία, σύμφωνα με τους ειδικούς, καθώς οι αράχνες σπάνια δαγκώνουν ανθρώπους, αλλά συνήθως κατηγορούνται για τσιμπήματα που προκαλούνται από άλλα έντομα, όπως μύγες, μυρμήγκια, ψύλλους, κουνούπια, ορισμένα είδη σκαθαριών και αληθινών εντόμων, καθώς και άλλα. Απλώς δεν ενδιαφέρονται για τους ανθρώπους και οι περισσότερες δεν μπορούν καν να διαπεράσουν το ανθρώπινο δέρμα.

Διαβάστε (στα αγγλικά) πολύ περισσότερα και πολύ ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες, εδώ: https://www.welcomewildlife.com/spider-basics/