43. Βάτραχοι και Φρύνοι: πρίγκιπες παραμυθιών ή βιοδείκτες υγείας του περιβάλλοντος;

 43/52/26 ΘΕΜΑ: Βάτραχοι και Φρύνοι: πρίγκιπες παραμυθιών ή βιοδείκτες υγείας του περιβάλλοντος;

Το καλοκαίρι έχει φτάσει με κάθε επισημότητα από το Θερινό Ηλιοστάσιο!  Στην βόλτα μας στο πάρκο ή την εξοχή, στ’ αυτιά μας φτάνουν ήχοι από πουλιά και έντομα, μα αν σταθεί κανείς κοντά σε κάποιο ποταμάκι ή λιμνούλα θα ακούσει ένα κόασμα. Μα φυσικά πρόκειται για έναν βάτραχο! ή μήπως για έναν φρύνο;

Θαυμάζουμε το κελάηδημα των αηδονιών και των κορυδαλλών, αλλά αξίζει ν’ ακούσετε τη συναυλία των βατράχων και των φρύνων. Τα αρσενικά των ανούρων αμφιβίων έχουν τη δυνατότητα να βγάζουν αναπαραγωγικούς ήχους και όταν είναι μαζεμένα σε μια λίμνη μπορούν να ακουστούν ακόμα και από απόσταση αρκετών χιλιομέτρων. Οι φωνές τους ποικίλλουν ανά είδος, και απαιτείται κάποια εξάσκηση για να μπορεί κάποιος να αναγνωρίσει τα είδη με βάση αυτά που ακούει ένα ζεστό απόγευμα. Ακούστε εδώ:  European frog calls: https://youtu.be/NsfzBxIGGT0  , Calls of Frogs and Toads: https://musicofnature.com/calls-of-frogs-and-toads-of-the-northeast/ κάποια δείγματα κοασμάτων!

 

Πόσο σημαντικά είναι τα αμφίβια;

Ο ρόλος των αμφίβιων στη ζωή του ανθρώπου έχει υποτιμηθεί. Ωστόσο, είναι εξαιρετικά σημαντικά, τόσο για τον άνθρωπο όσο και για τη φύση. Η τροφή τους αποτελείται κυρίως από έντομα. Πολλά αμφίβια παρατηρούνται σε κήπους, κοντά στα αγροτόσπιτα, όπου πιάνουν τα έντομα (τη μέρα τρώνε τον ίδιο αριθμό σαλιγκαριών, εντόμων και άλλων παρασίτων των καλλιεργειών, όπως τα πουλιά) και με αυτό τον τρόπο γίνονται σύμμαχοι του ανθρώπου στον αγώνα κατά των εχθρών των καλλιεργειών. Επίσης το σώμα τους είναι γεμάτο με χημικές ουσίες οι οποίες είναι χρήσιμες στην ιατρική. Έρευνες έχουν δείξει ότι μερικές ουσίες που παράγουν τα αμφίβια και χρησιμοποιούνται σε αναλγητικά φάρμακα είναι 200 φορές πιο ισχυρές από τη μορφίνη.

Ας δούμε όμως πιο αναλυτικά την σημαντικότητα των μικρών τετράποδων αμφιβίων, όπως μας τα παρουσιάζει το biodiversitygr.org.

Οι γυρίνοι καθαρίζουν τα νερά.  Τα νερά μέσα στα οποία επιλέγουν να αναπαραχθούν οι βάτραχοι είναι ευαίσθητα οικοσυστήματα με εύθραυστες ισορροπίες. Και τίποτα δεν διαταράσσει περισσότερο την ισορροπία του υδάτινου οικοσυστήματος από την άλγη, η οποία απομυζεί το οξυγόνο από το νερό σκοτώνοντας τους έμβιους πληθυσμούς που κατοικούν εντός του.  Το νερό θα γίνει μάλιστα τόσο τοξικό που θα απειλήσει οτιδήποτε έρθει σε επαφή μαζί του. Και ποιος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της άλγης; Μα ο γυρίνος φυσικά που τρέφεται με δαύτη! Χωρίς γυρίνους, το γλυκό νερό δεν θα ήταν κατάλληλο για πόση ή άρδευση των ανθρώπινων καλλιεργειών…

Η τροφική αλυσίδα που περιστρέφεται γύρω από τον βάτραχο.  Οι βάτραχοι παραμένουν εξαιρετικά σημαντικοί ρυθμιστικοί παράγοντες των οικοσυστημάτων όπου ζουν, κι αυτό ισχύει μάλιστα για όλα τα στάδια της ανάπτυξής τους. Τα αυγά του βατράχου τρώγονται από αράχνες και σφήκες και οι γυρίνοι του προτιμούνται ιδιαιτέρως από γαρίδες, ψάρια και νύμφες εντόμων (οι λιβελούλες τους λατρεύουν).  Και βέβαια ο ενήλικος βάτραχος παραμένει σπουδαίο σνακ για πουλιά, φίδια, σαύρες, ακόμα και πιθήκους. Αν ήταν λοιπόν να πεθάνουν όλοι οι βάτραχοι, τότε θα χανόταν ένας ευαίσθητος κρίκος της τροφικής αλυσίδας, που ζει μάλιστα σε όλες τις ηπείρους (πλην της Ανταρκτικής φυσικά).  Η εξαφάνιση του βατράχου θα προκαλούσε ρίγη ανατριχίλας στο παγκόσμιο οικοσύστημα, αποδεκατίζοντας τους πληθυσμούς των ειδών που τρέφονται με τον βάτραχο. Όπως έχει εκτιμηθεί σχετικά, η απώλεια των βατράχων θα ενείχε ανείπωτες περιβαλλοντικές επιπτώσεις αλλάζοντας άρδην τις ζωικές ισορροπίες…

Πάρτι εντόμων και ξέσπασμα επιδημιών.  Η συσχέτιση βατράχων και εντόμων είναι αυταπόδεικτη. Φανταστείτε τι θα συνέβαινε λοιπόν αν χανόταν ο ένας των δύο παραγόντων της εξίσωσης, αυτός που ευθύνεται για τον έλεγχο του αριθμού των εντόμων σε παγκόσμια κλίμακα! Σκόροι, γρύλοι, μύγες, ακρίδες, κουνούπια, αράχνες και τόσα ακόμα έχουν τον βάτραχο να ρυθμίζει τον πληθυσμό τους, κι αν αυτός χαθεί, τότε τα έντομα και οι επιδημίες θα παίζουν μονότερμα.  Καταστροφή των καλλιεργειών (κάτι που θα καταλήξει σε ακόμα μεγαλύτερη χρήση χημικών και φυτοφαρμάκων) και αλώνισμα των πανδημιών θα συμβούν παντού στην οικουμένη αν εξαφανιστεί ο βάτραχος. Αυτό ακριβώς συνέβη εξάλλου στη δεκαετία του 1980 στην Ινδία, όταν ο πληθυσμός των βατράχων αφανίστηκε γιατί τους έστελναν κατά καραβιές να τους τρώνε οι Γάλλοι.  Η δράση των εντόμων έγινε τόσο αφόρητη που η ινδική κυβέρνηση απαγόρευσε διά ροπάλου το 1987 την εξαγωγή βατράχων από τη χώρα. Πλέον το κόστος των φυτοφαρμάκων υπερκάλυπτε το κέρδος των βατραχο-εξαγωγών! Και βέβαια, πλάι σε αυτά, υπάρχουν και οι φονικές πανδημίες που θα γίνουν ανεξέλεγκτες.  Χωρίς βατράχους, τα κουνούπια θα κυριεύσουν τον πλανήτη μεταφέροντας σε κάθε γωνιά του κόσμου νόσους όπως η ελονοσία, ο ιός Ζίκα, ο ιός του Δυτικού Νείλου, ο δάγκειος πυρετός, η νόσος του Λάιμ (βορρελίωση), η λεϊσμανίαση, η ιογενής εγκεφαλίτιδα κ.λπ.

Αυξημένες εκπομπές ρύπων.  Δέντρα και φυτά είναι πολύτιμα για το περιβάλλον, όσο είναι όμως ζωντανά. Γιατί όταν πεθάνουν, απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα διοξείδιο του άνθρακα (όσο αποσυντίθενται). Παρά ταύτα, ακόμα και με τον θάνατό τους διαδραματίζουν σημαίνοντα περιβαλλοντικό ρόλο, αφού τόσο έντομα όσο και άλλα φυτά τρέφονται και αποκτούν θρεπτικά συστατικά από τη σάπια σάρκα τους.  Οι ισορροπίες είναι όμως εύθραυστες: όσο πιο πολλά είναι τα έντομα, τόσο περισσότερα φυτά σε αποσύνθεση καταναλώνουν, στερώντας από τα ζωντανά φυτά μια σημαντική διατροφική πηγή. Αν πάλι ο πληθυσμός των εντόμων μειωθεί δραματικά, τότε το δάσος θα καταρρεύσει κάτω από το ειδικό του βάρος, πνίγοντας τον κόσμο με διοξείδιο. Και βέβαια μοναδικός ρυθμιστικός παράγοντας είναι εδώ τα αμφίβια και ειδικά ο βάτραχος.  Χωρίς βατράχους, τα έντομα θα αυξηθούν και τα δάση του πλανήτη θα σαπίσουν και θα πεθάνουν. Και χωρίς πνεύμονες πρασίνου, η υφήλιος δεν θα καλοπεράσει…

Ανείπωτη περιβαλλοντική καταστροφή.  Μπορεί να μη φαίνεται με την πρώτη, οι βάτραχοι είναι ωστόσο το κάρβουνο στη μηχανή του περιβάλλοντος. Για την επιστήμη θεωρούνται φυσικοί βιοδείκτες, μετρώντας δηλαδή την υγεία του περιβάλλοντος καθώς ζουν τόσο στη στεριά όσο και το νερό, αλλά και επειδή το πορώδες και διαπερατό σώμα τους επιτρέπει τη διέλευση των νερών, ελέγχοντας έτσι την καθαρότητα αέρα και νερού.

Ο βάτραχος υπάρχει εδώ και τουλάχιστον 250 εκατ. χρόνια, αν και στα τελευταία 35 (χρόνια, όχι εκατομμύρια) γνωρίζει έναν πρωτόγνωρο ρυθμό αποδεκατισμού.  Σήμερα, κάπου το 1/3 των αμφιβίων του πλανήτη απειλούνται με εξαφάνιση, την ίδια ώρα που τα τελευταία είκοσι χρόνια 168 είδη βατράχου αποτελούν πια παρελθόν.

Στο παρελθόν τα αμφίβια ήταν κοινά, αλλά δυστυχώς εδώ και αρκετές δεκαετίες σε όλο τον κόσμο καταγράφεται η πτώση τους. Οι κύριοι λόγοι είναι η απώλεια ενδιαιτημάτων, η μόλυνση του περιβάλλοντος και η κλιματική αλλαγή.  Κυρίως χάνονται υγρότοποι που είναι πολύ σημαντικοί για την αναπαραγωγή των αμφιβίων. Επίσης ένοχοι είναι διάφοροι μικροπαράγοντες, όπως οι μύκητες και κάποια είδη-εισβολείς, αλλά και η μεγαλύτερη εικόνα φυσικά, η κλιματική αλλαγή δηλαδή, η απώλεια του φυσικού του περιβάλλοντος και ο πανταχού παρόντας άνθρωπος.

Αναγνωρίζουμε τους Ελληνικούς βατράχους και φρύνους

1. Πυλοβάτης
2. Κοκκινομπομπίνα
3. Κιτρινομπομπίνα
4. Κρητικός Βάτραχος (ενδημικό είδος)
5. Βάτραχος της Καρπάθου (ενδημικό είδος)
6. Κοινός ευρωπαϊκός βάτραχος
7. Ευρωπαϊκός δενδροβάτραχος
8. Ασιατικός δενδροβάτραχος

9. Ηπειρώτικος βάτραχος
10. Ευκίνητος βάτραχος
11. Ελληνικός βάτραχος
12. Πράσινος φρύνος
13. Κοινός φρύνος
14. Βαλτοβάτραχος
15. Αμερικάνικος βουβαλοβάτραχος
16. Ανατολικός βάτραχος

ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥΣ ΒΑΤΡΑΧΟΥΣ 

Δυστυχώς απειλούνται από πολλούς παράγοντες και παρουσιάζουν σήμερα μεγάλη μείωση πληθυσμών αλλά και εξαφάνιση ειδών, σε όλο τον κόσμο. Οι κυριότερες απειλές είναι :

• - η ρύπανση των νερών,
• - η απώλεια και η υποβάθμιση των βιοτόπων τους,
• - η ανθρωπογενής διασπορά φονικών για τα αμφίβια μυκήτων και ιών,
• - η κλιματική αλλαγή
• - και η εισαγωγή ξενικών ψαριών σε υγρότοπους, όπως είναι το κουνουπόψαρο, το ηλιόψαρο και γενικά οποιαδήποτε εισαγωγή ψαριού στις θέσεις που αναπαράγονται οι βάτραχοι , γιατί τα ψάρια αυτά τρώνε τα αυγά και τους γυρίνους των βατράχων και φρύνων.

Πολύ χρήσιμα και πλήρη στοιχεία για τους βατράχους και τους φρύνους βρίσκουμε στο http://www.herpetofauna.gr/ που φροντίζει ο γνωστός ερπετολόγος και από την εκπομπή ΑΓΡΙΑ ΕΛΛΑΔΑ , κ Ηλίας Στραχίνης. Η ιστοσελίδα περιέχει κατάλογο με όλα τα αμφίβια που απαντούν στην Ελλάδα με φωτογραφίες και βασικές πληροφορίες για κάθε είδος.

 

Οι βάτραχοι και οι φρύνοι ανήκουν στην ίδια τάξη, αυτή των  Άνουρων, μας λέει ο κ Ηλίας Στραχίνης.  Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι αποκαλούν “βατράχους” όλα τα Άνουρα, υπάρχουν διαφορές ανάμεσα σ’αυτούς και τους φρύνους:

Βάτραχοι:

• Έχουν σχετικά λείο και υγρό δέρμα χωρίς έντονες δερματικές αποφύσεις
• Έχουν σχετικά στενό σώμα
• Έχουν μακρυά πίσω πόδια, κατασκευασμένα για να πηδούν και να κολυμπούν
• Έχουν μικροσκοπικά δόντια κυρίως στην άνω γνάθο για να συλλαμβάνουν την λεία τους
• Ζουν πάντα κοντά και μέσα στο νερό
• Εναποθέτουν τα αυγά τους σχηματίζοντας σφαιρικές συστάδες (μικρές μάζες αυγών σε σχήμα μπάλας)

Φρύνοι:

• Έχουν σχετικά τραχύ και πιο στεγνό δέρμα από τους βατράχους, με ακροχορδώνες
• Έχουν “πλαδαρό” και παχύ-φαρδύ σώμα
• Έχουν κοντά πίσω πόδια, φτιαγμένα περισσότερο για να περπατούν παρά να πηδούν
• Δεν έχουν καθόλου δόντια
• Έχουν διαφορετικό θωρακικό χόνδρο από τους βατράχους
• Ζουν στην στεριά και αναπαράγονται στο νερό
• Εναποθέτουν τα αυγά τους σε συστάδες σχήματος αλυσίδας-κορδονιού
• Φέρουν αδένες, πίσω από τα μάτια, που εκκρίνουν υγρές τοξικές ουσίες για άμυνα

Στην χώρα μας δεν υπάρχει δηλητηριώδης βάτραχος αλλά ούτε και φρύνος με επικίνδυνο δηλητήριο για τον άνθρωπο.

 

 

Τα αμφίβια ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ κατοικίδια!

Είναι ανήθικο να έχει κανείς έναν βάτραχο ή φρύνο ως κατοικίδιο!

Είστε λάτρης των βατράχων; Όταν βλέπετε ένα μικρό πράσινο σώμα με χαριτωμένα πόδια με ιστούς και αξιαγάπητα, φουσκωμένα μάτια, πρέπει να καταπολεμήσετε την επιθυμία να πηδήξετε από χαρά; Επειδή οι βάτραχοι είναι τόσο ακαταμάχητοι, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι άνθρωποι θέλουν να τους έχουν στα σπίτια τους. Αλλά η ικανοποίηση της προσωπικής επιθυμίας κάποιου με κόστος την ελευθερία ενός άλλου πλάσματος δεν είναι η λύση.

Είναι ανήθικο να κρατάμε βατράχους ή φρύνους ως κατοικίδια; Κατά γενικό κανόνα, οι βάτραχοι δεν πρέπει να διατηρούνται ως κατοικίδια ζώα, διότι είναι πολύ δύσκολο να τους χειρίζεστε χωρίς μεγάλη προσοχή, είναι πολύ δύσκολο να διατηρείτε τις αυστηρές περιβαλλοντικές συνθήκες (υγρασία, θερμότητα) που χρειάζονται και πρέπει πάντοτε να  διατηρείτε το ενυδρείο και τα αποθέματα νερού καθαρά.

Τα άγρια ζώα ευδοκιμούν καλύτερα στο φυσικό τους περιβάλλον. Δεν συνιστάται να φέρνετε έναν άγριο βάτραχο στο σπίτι για να τον κρατήσετε ως κατοικίδιο, εν μέρει επειδή μπορεί να μεταφέρουν μολύνσεις και εν μέρει επειδή δεν είναι εξοπλισμένοι για να διαχειριστούν τη μετάβαση στην αιχμαλωσία. Και το πιο σημαντικό: καταστρέφετε τα οικοσυστήματά τους.

Αν αγαπάτε πολύ αυτά τα εκπληκτικά αμφίβια τότε μπορείτε να αποκτήσετε μερικά χαριτωμένα λούτρινα βατραχάκια, ή κάποια μικροκοσμηματάκια και διακοσμητικά σπιτιού, ή ακόμα και ένα αγαλματάκι βατράχου που πετάει νερό στον κήπο σας!

📽Παρακολουθείστε εδώ: https://youtu.be/EJR3UGHVh2w πολύ όμορφα στιγμιότυπα από ερπετά της Εύβοιας (πριν από τις φωτιές), μεταξύ των οποίων και βάτραχοι.

🎨Μπορείτε επίσης να εκτυπώσετε τα παρακάτω σχέδια και να τα χρωματίσετε!!