38. Κι αν δεν είναι μέλισσα, τι είναι;

 38/52/21 ΘΕΜΑ: Κι αν δεν είναι μέλισσα, τι είναι;

Μέλισσες, Μπάμπουρες, Σφήκες, Σερσέγκια πετούν συχνά γύρω μας και μας πανικοβάλουν!  Με νευρικές κινήσεις, τρομοκρατημένοι, προσπαθούμε να τα απομακρύνουμε και θα είμαστε ικανοποιημένοι αν τα εξολοθρεύαμε…

Ξέρουμε όμως να τα ξεχωρίζουμε;

Γνωρίζουμε τον ρόλο τους στην φύση;

Είναι γνωστό πως οι μέλισσες είναι ιδιαίτερα αγαπητές όχι μόνο για το μέλι που μας προσφέρουν αλλά και για το ρόλο που διαδραματίζουν στην ισορροπία του περιβάλλοντος. Οι σφήκες, και οι βομβίνοι όμως δεν απολαμβάνουν την ανάλογη συμπάθεια. Πάμε να δούμε πως στην πραγματικότητα είναι όλα χρήσιμα και δεν είναι τόσο τρομακτικά όσο νομίζουμε!

Σφήκες και Σερσέγκια

Η σφήκα είναι ένα έντομο που ανήκει στην τάξη των Υμενόπτερων. Τα Υμενόπτερα είναι από τις μεγαλύτερες τάξεις εντόμων και μέλη της αποτελούν μεταξύ άλλων η μέλισσα και το μυρμήγκι.

Τα αντιπροσωπευτικά είδη είναι πολλά, αλλά αξίζει να αναφερθεί η κοινή σφήκα (Vespula vulgaris), η ευρωπαϊκή σφήκα (Vespa crabro), η ασιατική σφήκα (Vespa velutina) που είναι εχθρός των μελισσών και η ανατολίτικη (vespa orientalis) Σερσέγκι ή Σέρσεγκας ή Κουρκούμπανος. Η σφήκα είναι πάνοπλη και κυνηγός άλλων εντόμων - μεταξύ αυτών και των μελισσών! Σε αντίθεση με τη μέλισσα, η σφήκα επιβιώνει μετά από ένα τσίμπημα.

Οι σφήκες κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες: τις μοναχικές σφήκες και τις κοινωνικές σφήκες. Οι ενήλικες μοναχικές λειτουργούν μόνες τους χωρίς να κατασκευάζουν φωλιές. Αντίθετα, οι κοινωνικές σφήκες δημιουργούν αποικίες, αριθμώντας αρκετές χιλιάδες σε μία φωλιά.

Καθώς είναι ζωικοί θηρευτές εντόμων, και κυρίως μυγών, για να τραφούν κυνηγούν χιλιάδες έντομα από τις οικογένειες αυτές. Οι σφήκες, καθώς τρέφονται με μεγάλο αριθμό εντόμων, συμβάλλουν στον πληθυσμιακό τους έλεγχο. Αυτό τους το χαρακτηριστικό ωφελεί τη γεωργία για τον έλεγχο των παρασίτων, δεδομένου ότι τρέφονται με τα βλαβερά εκείνα έντομα των καλλιεργειών, χωρίς όμως να επιδρούν σε αυτές. Έτσι, την επόμενη φορά που θα δείτε μια σφήκα, ευχαρίστησέ την που συγκρατεί τις ισορροπίες των εντόμων στη Γη.

Εκτός από τον σημαντικό τους ρόλο στην τροφική αλυσίδα, οι σφήκες είναι εξαιρετικά χρήσιμοι επικονιαστές, με μερικά είδη να συμμετέχουν μαζικά στη διατήρηση των φυτικών πληθυσμών. Για παράδειγμα, υπάρχουν 800 είδη συκιάς και κάθε είδος έχει και τη δική του σύκο-σφήκα: μια αμοιβαία επωφελής αλληλεπίδραση!

 

Μελιπόνη, european paper wasp (polistes dominula)

Η ευρωπαϊκή σφήκα είναι ένα από τα πιο κοινά και γνωστά είδη κοινωνικών σφηκών του γένους Polistes

 

Η μέλισσα ξυλουργός

Οι μέλισσα ξυλουργός είναι μοναχική μέλισσα. Χτίζει φωλιά μόνο για τον εαυτό της και τρέφει μόνο το δικό της γόνο. Παίρνει το όνομά της από την ικανότητά της να τρυπάει πολύ το ξύλο. Το κεντρί της δεν είναι αγκαθωτό, έτσι ώστε να είναι σε θέση να τσιμπήσει ξανά και ξανά. Οι μέλισσα ξυλουργός δημιουργεί τρύπες σε μαλακά ξύλα για να γεννήσει τα αυγά και να προστατεύσει τις προνύμφες της, καθώς αναπτύσσονται. Οι θηλυκιά μέλισσα ξυλουργός φτιάχνει μασώντας μια σήραγγα σε ένα κομμάτι ξύλο για να οικοδομήσει τη φωλιά της. Χαρακτηριστικός είναι ο όγκος από τα κομμάτια του ξύλου που μασάει και πετάει έξω από τη φωλιά. Τα ανοίγματα της σήραγγας συνήθως έχουν 2-5 εκατοστά βάθος, αλλά μπορεί να φτάσουν μέχρι και 3 μέτρα! Αυτές οι σήραγγες έχουν συνήθως αρκετές αίθουσες όπου οι μέλισσες αποθέτουν τα αυγά και το φαγητό τους.

Βομβίνος

Ο βομβίνος, γνωστός κατά τόπους στην Ελλάδα και ως βομβίνι, βομβυλιός, βόμβος, μπούσμπουρος, μπούσμπουρας, μπούμπουρας, μπάρμπουνας, μπζωλάμπουρας, μπόμπος, μπάμπουρας, μπούρμπουλας, αγριοκούμπανος, κουρκούμπανος, ντάβανος ή βούγκουρας, ή σβούρος στα κρητικά, είναι ημι-κοινωνικά έντομα και κατατάσσονται στις αγριομέλισσες του γένους Bombus.  Σε όλα τα είδη Bombus μόνο οι νέες συζευγμένες βασίλισσες διαχειμάζουν, ενώ όλα τα άλλα μέλη της αποικίας, μαζί και η παλιά βασίλισσα με τους κηφήνες, χάνονται πριν το χειμώνα. Γενικά σε ένα περίπατο στην ελληνική ύπαιθρο, κυρίως κατά τους μήνες Μάρτιο έως Ιούλιο, οι βομβίνοι θα είναι ανάμεσα στα έντομα που θα συναντήσει κανείς σίγουρα.

Συρφίδες

Οι πλανόμυγες, που ονομάζονται επίσης Μύγες των λουλουδιών ή λουλουδόμυγες ή μύγες συρφιδίων, αποτελούν την οικογένεια εντόμων Syrphidae. Όπως υποδηλώνει το κοινό τους όνομα, συχνά φαίνονται να αιωρούνται ή να νεκρώνονται στα λουλούδια.

Το γεράκι του τζίτζικα (Sphecius speciosus ) Το Sphecius speciosus, που συχνά αναφέρεται απλά ως ο δολοφόνος του τζίτζικα ή το γεράκι του τζιτζικιού, είναι ένα μεγάλο, μοναχικό είδος σφηκών σκαπτικών στην οικογένεια Crabronidae.

 

Σφήκα της λάσπης (Sceliphron caementarium)

Σφήκα "λάσπης". Πρόκειται για σφήκες που φτιάχνουν την φωλιά τους δημιουργώντας λάσπη. Επίσης δημιουργούν "κουκούλι" από λάσπη μέσα στο οποίο αφήνουν ένα αυγό  από το οποίο όταν εκκολαφθεί θα βγει η νύμφη. Το εντυπωσιακό είναι ότι μέσα στο κουκούλι καταφέρνουν και "αιχμαλωτίζουν" αράχνες οι οποίες έχουν παραλύσει από το τσίμπημα της σφήκας και ουσιαστικά θα αποτελέσουν τα πρώτα γεύματα της νύμφης μέσα στο "κουκούλι". Πολλές φορές τέτοια κουκούλια βρίσκονται στα παράθυρα των σπιτιών. Γενικότερα οι σφήκες αυτού του είδους δεν είναι επιθετικές.

 

Η Μέλισσα

Η μέλισσα, που θεωρείται από τους πιο παλαιούς κατοίκους της Γης γιατί εξακολουθεί να υπάρχει το λιγότερο 15 εκατομμύρια χρόνια.

Οι αρχαίοι Έλληνες αναγνώρισαν την αξία της και της έδωσαν μυθικό χαρακτήρα.  Κατά την ελληνική μυθολογία η Μέλισσα ήταν νύμφη και με την  αδελφή της Αμάλθεια ήταν τροφοί του θεού Δία. Όταν εκείνος ήταν βρέφος τον τάιζαν με γάλα και μέλι στο όρος Ίδη της Κρήτης. Υπάρχει και η παράδοση ότι, όταν ο Κρόνος, ο πατέρας του Δία το ανακάλυψε, μεταμόρφωσε τη νύμφη Μέλισσα σε σκουλήκι. Μεγαλώνοντας ο Δίας  τη μετέτρεψε από ευγνωμοσύνη ξανά σε μέλισσα.

Για αιώνες, οι μέλισσες -από τα πιο σκληρά εργαζόμενα πλάσματα στον πλανήτη- έχουν ωφελήσει τόσο τους ανθρώπους, όσο και τα φυτά και το περιβάλλον. Μεταφέροντας τη γύρη από το ένα λουλούδι στο άλλο, οι μέλισσες και άλλοι επικονιαστές επιτρέπουν όχι μόνο την παραγωγή αφθονίας φρούτων, ξηρών καρπών και σπόρων, αλλά και περισσότερης ποικιλίας και καλύτερης ποιότητας, συμβάλλοντας τόσο στη διατροφή, όσο και στην ασφάλεια των τροφίμων.

Οι πληθυσμοί των μελισσών σε όλο τον κόσμο μειώνονται, με πολλά είδη μελισσών να κινδυνεύουν και σε ορισμένες περιπτώσεις να εξαφανίζονται ταχύτερα από ποτέ. Η επιβίωση των ανθρώπων και των μελισσών είναι αλληλένδετη. Χωρίς τις μέλισσες, κινδυνεύουμε να προκαλέσουμε σημαντική ζημιά στους εαυτούς μας και στα οικοσυστήματα του κόσμου μας.

Οι άνθρωποι, τα φυτά και τα ζώα εξαρτώνται από τις μέλισσες για τη διατήρηση της ζωής. Καθώς οι πληθυσμοί των μελισσών μειώνονται, αυξάνεται ο κίνδυνος να χάσουμε σημαντικές διεργασίες που οι μέλισσες βοηθούν να διευκολυνθούν.

Οι μέλισσες υποφέρουν από διάφορες απειλές - μεταξύ πολλών άλλων, οι ασθένειες, η κλιματική αλλαγή και η απώλεια ενδιαιτημάτων. Είναι σημαντικό να επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας στη διατήρηση των μελισσών μας, έτσι ώστε οι άνθρωποι καθώς και πολλά άλλα είδη φυτών και ζώων σε όλο τον κόσμο να είναι σε θέση να διατηρήσουν υγιείς και βιώσιμες ζωές.

Οι μέλισσες είναι μερικοί από τους σημαντικότερους επικονιαστές στον κόσμο που υποστηρίζουν το σύστημα διατροφής και την οικονομία μας. Βασιζόμαστε τόσο πολύ σε αυτούς τους επικονιαστές που οι μελισσοκόμοι, ή μελισσοκόμοι, ταξιδεύουν σε όλη τη χώρα με κυψέλες για να επικονιάσουν τις καλλιέργειες! Η επικονίαση των μελισσών είναι τόσο σημαντική που αν τις χάναμε, θα άλλαζε δραματικά τα τρόφιμα που έχουμε στη διάθεσή μας, αλλάζοντας τη διατροφή μας και απειλώντας την πρόσβαση σε θρεπτικά τρόφιμα.

Από το Facebook: «Τα ζώα είναι πολύ κουλ άτομα» παίρνουμε την παρακάτω περιγραφή: Μέλισσα Vs Σφήκα, με αρκετή δόση χιούμορ!

Οι μέλισσες είναι η vigan εξέλιξη της σφήκας! Δηλαδή μία σφήκα που κανονικά κυνηγούσε για να ταΐσει τα μικρά, πριν μερικά εκατομμύρια χρόνια έπεσε μέσα στη γύρη, την μετέφερε σε αυτά και εκείνα είπαν «ΓΙΑΜΙ ΝΟΣΤΙΜΟ, ΣΤΑΜΑΤΑΜΕ ΤΟ ΚΡΕΑΣ ΚΑΙ ΓΙΝΟΜΑΣΤΕ ΜΕΛΙΣΣΕΣ»!

Πάμε να δούμε όμως πιο συγκεκριμένα, ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στις μέλισσες και τις σφήκες! (επειδή υπάρχουν άπειρα είδη και από τα δύο, αναφέρομαι κυρίως στα πιο γνωστά δηλαδή τις honey bees-μέλισσες που φτιάχνουν το μέλι που τρώμε και paper wasps, yellow jacket-σφήκες που φτιάχνουν τις σφηκοφωλιές)

Εξωτερικά, οι μέλισσες είναι πιο αφράτες με πιο μεγάλη μέση, ενώ οι σφήκες έχουν ΜΕΣΗ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ και πιο αδύνατα πόδια! Τα χρώματά τους λίγο πολύ είναι τα ίδια, κίτρινο και μαύρο ή σκούρο καφέ, με τις σφήκες να έχουν συνήθως εντονότερο το κίτρινο χρώμα!

Οι μέλισσες είναι αυτές που κυρίως τρέφονται με νέκταρ και γύρη -η οποία κολλάει στις τρίχες τους και τη μεταφέρουν στα άλλα λουλούδια και στη φωλιά τους. Οι σφήκες τρέφονται και με γύρη ΟΜΩΣ τρελαίνονται για κρέας όταν είναι μικρές! (κυνηγούν άλλα έντομα ή τρώνε τα αποφάγια μας!)

Άρα οι σφήκες που κυνηγούν (και γενικά έχουν μια τσαντίλα μέσα τους που δεν έχουν οι μέλισσες) χρειάζονται το κεντρί τους και γι’ αυτό το έχουν για πολλαπλές χρήσεις, σε αντίθεση με τις μέλισσες (τις πιο γνωστές, αυτές που φτιάχνουν μέλι) που αν τσιμπήσουν, εμάς τα θηλαστικά τουλάχιστον, αφήνουν το κεντρί τους πάνω μας και πεθαίνουν!

Οι σφήκες ως κυνηγοί λοιπόν πολλές φορές επιτίθενται και στις μέλισσες και παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας του πληθυσμού των εντόμων.

Οι μέλισσες αγαπούν λίγο περισσότερο το θεσμό της βασιλείας, αφού φτιάχνουν οι εργάτριες τη φωλιά για να τα βρει όλα έτοιμα η βασίλισσά τους. Αντίθετα, σε μια κοινωνία σφηκών, τη φωλιά φτιάχνει η βασίλισσα!

Ακόμα και το γούστο τους στο σπίτι τους διαφέρει! Οι μέλισσες ζουν σε κυψέλες φτιαγμένες από κερί, ενώ οι σφήκες προτιμούν να φτιάχνουν το σπίτι τους υπόγεια, μέσα σε δέντρα, ή να φτιάχνουν αυτή τη μικρή φωλιά που μοιάζει με κυψέλη, από χαρτί, ανάλογα το είδος πάλι!

Οι σφήκες είναι έξυπνα έντομα καθώς αναγνωρίζουν πρόσωπα και συγκεκριμένα χαρακτηριστικά!

❄️ Ενώ το χειμώνα οι σφήκες πέφτουν σε χειμερία νάρκη και κοιμούνται του καλού καιρού, οι μέλισσες ούτε κοιμούνται ούτε πεθαίνουν. Ουσιαστικά κάνουν ένα είδος ΠΑΡΤΥ: απλά ΜΕΝΟΥΝ ΣΠΙΤΙ και τρώνε ό,τι μάζεψαν το καλοκαίρι!

Μόνο οι μέλισσες (και μάλιστα μόνο ένα είδος τους) παράγουν μέλι σε μεγάλες ποσότητες. Οι σφήκες μπορεί να τρέφονται με νέκταρ όταν ενηλικιώνονται όμως ποτέ δεν θα κάτσουν να μαγειρέψουν για να φτιάξουν μέλι! Βοηθούν όμως κάπως με την γονιμοποίηση των φυτών. (όχι όμως όσο οι μέλισσες που κάνουν τη μεγαλύτερη δουλειά)

Στο τσίμπημα μέλισσας για να ανακουφίσουμε τον πόνο βάζουμε αμμωνία ή μαγειρική σόδα. Στης σφήκας βάζουμε ξύδι. Αν τα κάνουμε ανάποδα το τσίμπημα θα πονάει περισσότερο!

Οπότε για να μη μπερδευόμαστε σκεφτόμαστε πάντα:

1️⃣ οι σφήκες έχουν τσαντίλα όπως είπαμε, «ΣΦΗΚΑ ΑΝ ΕΧΕΙΣ ΝΕΥΡΑ ΠΙΕΣ ΞΥΔΙ!».

2️⃣ οι μέλισσες είναι αυτές που ΜΑΓΕΙΡΕΥΟΥΝ νόστιμο μελάκι (μμμμμμμ!!) άρα στα τσιμπήματα μελισσών βάζουμε ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ σόδα και αμμμμμμμωνία!

Περισσότερα για ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ στα τσιμήματα μπορούμε να βρούμε εδώ:

ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΣΕ ΤΣΙΜΠΗΜΑΤΑ:

https://medlabgr.blogspot.com/2015/08/Bee-wasp-stings.html

https://www.hygeia.gr/oi-protes-voitheies-gia-ta-tsimpimata/

https://www.shape.gr/ygeia/enallaktikes-therapeies/tsimpima-melissas-sfikas/

https://greenpharmacies.gr/themata-ygeias/kalokairines-anapodies/ax-melissoula-melissaki/

 

Αν διαβάσατε μέχρι εδώ, είμαι σίγουρος πως θα βλέπετε τα ενοχλητικά ιπτάμενα έντομα με τις κίτρινες ρίγες, με "άλλο μάτι"! 

Δεν είναι ούτε όλα σφήκες ούτε όλα μέλισσες και σίγουρα δεν απομακρύνονται με απότομες κινήσεις πανικού!

Μπορεί να φαίνεται σαν την πιο φυσική αντίδραση, αλλά αν μια σφήκα αποφασίσει να μας «συνοδέψει» στο μεσημεριανό μας γεύμα, το χειρότερο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε είναι να αρχίσουμε να κουνάμε ακανόνιστα τα χέρια μας σε μια προσπάθεια να τις απομακρύνουμε. «Αυτές οι κινήσεις μπορούν να διεγείρουν ή να εξοργίσουν την σφήκα, καθιστώντας πιο πιθανό να μας τσιμπήσει».   Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να μείνουμε όσο το δυνατόν πιο ήρεμοι και χαλαροί. «Εάν σκοτώσουμε μια σφήκα, μπορεί να πιστεύουμε ότι έχουμε λύσει το πρόβλημα. Ωστόσο, οι νεκρές σφήκες εκπέμπουν φερομόνες που προσελκύουν άλλες σφήκες στην περιοχή, οπότε δυνητικά επιδεινώνουμε την κατάσταση.

Να μερικές πρακτικές συμβουλές:

•  Σε ένα αλουμινόχαρο αδειάζουμε ελληνικό καφέ και στην συνέχεια του βάζουμε φωτιά. Η έντονη μυρωδιά απομακρύνει σφήκες, μέλισσες και πάσης φύσεως απρόσκλητους επισκέπτες.
•  Η μυρωδιά κάποιων φυτών μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά στην απομάκρυνση της σφήγκας. Αυτά τα φυτά είναι η μέντα και ο βασιλικός. Εκτός λοιπόν από το να διακοσμούν την αυλή και τον κήπο σας μπορούν ταυτόχρονα να απωθούν και τις σφήγκες.
•  Πέρα από τις μυρωδιές του φαγητού, ένα πράγμα που προσελκύει τις σφήκες είναι τα έντονα χρώματα. Συνεπώς καλό θα ήταν να αποφύγουμε να φορέσουμε αντίστοιχα ρούχα.
•  Κλείνουμε τα ανοίγματα ή τοποθετούμε σήτα σε ανοίγματα όπως: αεραγωγός απορροφητήρα, παράθυρο παταριού, έξοδος σωλήνων a/c κ.α.
•  Ανάβουμε κεριά σιτρονέλας.  Τα κεριά από σιτρονέλα είναι ένας απλός αλλά αποτελεσματικός τρόπος για να κρατήσουμε τις σφήκες σε απόσταση χωρίς να χρειάζεται να τις σκοτώσουμε ή να ψεκάσουμε χημικά γύρω από τα παιδιά και τα κατοικίδια μας.
•  Καλύπτουμε το φαγητό μας.  Όσο περισσότερο αφήνουμε το φαγητό μας εκτεθειμένο τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να κάνει την εμφάνιση της η σφήκα.