13. Σαλιγκάρια και Γυμνοσάλιαγκες

 13/52/48 ΘΕΜΑ: Σαλιγκάρια και Γυμνοσάλιαγκες

Τα σαλιγκάρια και οι γυμνοσάλιαγκες

Υπάρχουν πάνω από 60.000 είδη σαλιγκαριών σε όλο τον κόσμο, ζουν από 3 ως 7 χρόνια και εξελίχθηκαν για πρώτη φορά πριν από 500.000.000 χρόνια! Βρίσκονται παντού και τα συναντάμε μετά τις πρώτες βροχές. Τα σαλιγκάρια είναι ένας πολύ σημαντικός κρίκος στην αλυσίδα της βιοποικιλότητας. Ας τα γνωρίσουμε!!

Τα χερσαία σαλιγκάρια, μαζί με τα υδρόβια σαλιγκάρια, είναι το νούμερο δύο στη λίστα με τα περισσότερα είδη στη γη, μετά τα έντομα. Τα έχουν καταφέρει καλά, ζώντας μια ήσυχη ζωή κάτω από την κάλυψη του σκοταδιού. Τα θαλάσσια σαλιγκάρια έχουν όμορφα κελύφη, αλλά τα σαλιγκάρια ξηράς, με τον πιο θαμπό χρωματισμό τους, συνήθως περνούν απαρατήρητα και ανενόχλητα. Υπάρχουν και αυτά τα ενοχλητικά που οι κηπουροί απελπίζονται και δίνουν συνεχή μάχη με αυτά - τα χωρίς κέλυφος που ονομάζονται γυμνοσάλιαγκες.  Τα περισσότερα χερσαία σαλιγκάρια, όμως, προκαλούν ελάχιστες ή και καθόλου ζημιές και θεωρούνται ωφέλιμα επειδή αποτελούν τροφή για άλλα άγρια ζώα, συμπεριλαμβανομένων θηλαστικών, πτηνών, ερπετών και εντόμων. Το κέλυφός τους αποτελείται από ασβέστιο, οπότε αποτελεί επίσης πλούσια πηγή ασβεστίου για άλλα ζώα. Τα σαλιγκάρια αποτελούν τροφή και για τον άνθρωπο και σε πολλά μέρη είναι εκλεκτός μεζές! (https://www.argiro.gr/2019/09/saligkaria-katharisma-mageirema-kai-pos-ta-mazevoume/)

Μετά τις πρώτες βροχές του Φθινοπώρου οι αγροί, τα χωράφια και οι κήποι γεμίζουν σαλιγκάρια, που χρειάζονται υγρασία για να τραφούν και να ζευγαρώσουν. Μόλις πιάσει το χειμωνιάτικο κρύο, κρύβονται και εμφανίζονται πάλι τον Μάρτιο – Απρίλιο, με ηπιότερο καιρό και μετά από βροχές. Με την εμφάνισή τους, αρχίζει και το ανεξέλεγκτο μάζεμα με σκοπό το φαγητό. 

Οι οικολογικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις από το ανεξέλεγκτο μάζεμα σαλιγκαριών είναι σοβαρές διότι τα σαλιγκάρια με τις βροχές του Φθινοπώρου ζευγαρώνουν και τώρα είναι η περίοδος που γεννούν. Αν μαζευτούν πριν γεννήσουν, εμποδίζεται σημαντικά η διαιώνιση του είδους. Γι’ αυτό πρέπει να υπάρχει κάποιο «μέτρο» στην ποσότητα συλλογής και θα πρέπει αν μαζεύονται όσο το δυνατόν αργότερα, στην αρχή του Χειμώνα.

Συνήθως τα σαλιγκάρια ζουν εκεί όπου μπορούν να βρουν υγρασία και σκοτάδι.  Ζουν σε μέρη όπως έλη, δάση, περιθωριακά σημεία λιμνών, κήπους λουλουδιών και λαχανικών, κάτω από φύλλα σάπια, πέτρες, κορμούς, σε ρωγμές και σχισμές, καθώς και σε γλάστρες και άλλα μέρη της αυλής. Οι γυμνοσάλιαγκες, που δεν επιβαρύνονται από κέλυφος, μπορούν να στριμώχνονται σε μέρη που οι άλλοι δεν μπορούν. Όταν βρέχει, υπάρχει μια βιαστική δραστηριότητα - πρέπει να φάνε, να ζευγαρώσουν και να γεννήσουν αυγά πριν το περιβάλλον ξανα-ξεραθεί.

Η κύρια διαφορά μεταξύ του γυμνοσάλιαγκα και του σαλιγκαριού είναι ότι ο γυμνοσάλιαγκας είναι ένας τύπος σαλιγκαριού που στερείται κελύφους, ενώ το σαλιγκάρι είναι ένα γαστερόποδο, του οποίου το κέλυφος είναι αρκετά μεγάλο για να αποσύρεται ολόκληρο το ζώο σε αυτό.

Τα σαλιγκάρια παράγουν γλίτσα, η οποία είναι μια βλέννα που έχει διάφορους σκοπούς. Τη χρησιμοποιούν για την κίνηση, για να απομονώσουν το σώμα τους από τη βρωμιά και τα μικρόβια και για την υγρασία ώστε να μην ξεραίνονται. Αποτελείται από ένα τζελ που μπορεί να αλλάξει την πυκνότητά του από στερεό σε σχεδόν υγρό. Έτσι, μπορεί να είναι λεπτό για να γλιστράει εύκολα σε μια λεία επιφάνεια ή παχύ για να προστατεύει από μια τραχιά επιφάνεια. Ίσως έχετε παρατηρήσει το γυαλιστερό ίχνος γλίτσας που αφήνουν τα σαλιγκάρια στα πεζοδρόμια και στις γλάστρες.

Ο εγκέφαλος είναι εκπληκτικός. Αν και περιέχει μόνο νευρικά κύτταρα και γάγγλια για τη μεταφορά σημάτων, είναι ικανός για συνειρμική μάθηση και μπορεί να σχηματίσει μακροπρόθεσμες μνήμες. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με έκπληκτους νευροεπιστήμονες που μελετούν τη μακροπρόθεσμη μνήμη, το μόνο πράγμα που περιορίζει την ικανότητα μάθησης ενός σαλιγκαριού είναι ο περιορισμένος αριθμός νευρώνων στον εγκέφαλό του. Κατά τα άλλα, οι κυτταρικές και μοριακές διεργασίες τους είναι σχεδόν ίδιες με αυτές των ανθρώπων!

Για να φάει, το σαλιγκάρι τραβάει αυτή τη γλώσσα που μοιάζει με ξύστρα πάνω από την τροφή, ξύνοντας κομμάτια της στο στόμα του. Το ίδιο κάνουν και με μαλακά πετρώματα, όπως ο ασβεστόλιθος, που τους παρέχει το ασβέστιο που χρειάζονται για τη δημιουργία του κελύφους τους. Όλο αυτό το ξύσιμο φθείρει την άκρη της γλώσσας, όπως είναι φυσικό. Όμως, η ριζική γλώσσα αναπτύσσεται από τη βάση της καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του σαλιγκαριού, όπως τα νύχια μας. Τα σαλιγκάρια δεν δαγκώνουν, αλλά αν αφήσετε ένα να συρθεί στο χέρι σας, μπορεί να σας "γευτεί" με τη γλώσσα του και να νιώσετε τα τραχιά δόντια του. Είναι ανώδυνο και μοιάζει με τη γλώσσα της γάτας.

Ένα μυώδες "πόδι" που βρίσκεται στην κάτω πλευρά του σώματος κινεί ένα σαλιγκάρι μόνο προς τα εμπρός, ποτέ προς τα πίσω. Μεγάλο, επίπεδο, λείο και πολύ ευέλικτο, πιέζει την επιφάνεια με μια κίνηση που μοιάζει με κύμα.

Συμπεριφορά

Τα χερσαία σαλιγκάρια είναι συνήθως δραστήρια τη νύχτα, όταν η υγρασία είναι υψηλή, αλλά μπορεί να βγουν την ημέρα όταν βρέχει για να κάνουν αναζήτηση τροφής. Εάν οι συνθήκες είναι πολύ ξηρές, εκτοπίζονται (ένα στάδιο "ύπνου" που δεν είναι τόσο βαθύ όσο η χειμερία νάρκη) και παραμένουν έτσι μέχρι να βρέξει. Το χειμώνα, πολλά είδη πέφτουν σε χειμερία νάρκη, κατά την οποία η καρδιά τους επιβραδύνεται από περίπου τριάντα έξι χτύπους ανά λεπτό σε τρεις ή τέσσερις μόνο και η χρήση οξυγόνου μειώνεται στο ένα πεντηκοστό του κανονικού.

Όταν "κοιμούνται", τα σαλιγκάρια σφραγίζουν το άνοιγμά τους με ένα επίφραγμα, ένα στρώμα αποξηραμένης βλέννας. Το επίφραγμα είναι συνήθως διαφανές και μερικές φορές "κολλάει" το σαλιγκάρι σε μια επιφάνεια, όπως ένας σκιερός τοίχος, ένας βράχος ή ένα κλαδί δέντρου. Τα σαλιγκάρια περνούν τον ενεργό χρόνο τους αναζητώντας τροφή και τρώγοντας, καθώς και για να βρουν συντρόφους, αλλά κατά τα άλλα δεν είναι ιδιαίτερα κοινωνικά. Μπορεί να τα δει κανείς να κρύβονται σε ομάδες, αλλά δεν επικοινωνούν παρά μόνο για να ακολουθήσουν τα ίχνη των σαλιγκαριών για να βρουν σύντροφο.

 

Δραστηριότητα για τα παιδιά: 

Φτιάχνουμε ένα Terrarium με σαλιγκάρια

Ο στόχος είναι να φτιάξουμε ένα terrarium σαλιγκαριών και να μάθουμε κάτι για αυτά τα μικρά χαριτωμένα πλασματάκια. Μετά από την παρατήρησή τους, θα πρέπει να τα αφήσουμε πάλι στην φύση! Γι’ αυτό θα πρέπει να φτιάξουμε μια απλή κατασκευή.

Υλικά που θα χρειαστούμε: Πλαστικό κουτί ή μικρό πλαστικό ενυδρείο με καπάκι. Υπόστρωμα από χώμα κήπου, κλαδάκια, κουκουνάρια, φλούδα δένδρου, πετρούλες, μια «κρυψώνα» και βεβαίως μερικά σαλιγκάρια. Το κουτί πρέπει να αερίζεται άνετα.

Πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα την θερμοκρασία και την υγρασία του χώρου φιλοξενίας τους. Η κατάλληλη θερμοκρασία μπορεί να κυμαίνεται μεταξύ 18-25 C. Όταν κάνει πολύ ζέστη, μπαίνουν μέσα στο κέλυφός τους για να ξεκουραστούν και να περιμένουν μια πιο δροσερή στιγμή. Όταν κάνει πολύ κρύο, θα προσπαθήσουν να σκάψουν στο χώμα και θα κλείσουν το καπάκι του κελύφους τους μέχρι να γίνει πιο ζεστό το περιβάλλον.

Το terrarium πρέπει να διατηρείται μακριά από το άμεσο ηλιακό φως, καθώς μπορεί να γίνει πολύ ζεστό για το σαλιγκάρι. Χωρίς τρόπο να βρει ένα πιο δροσερό μέρος, το σαλιγκάρι μπορεί να πεθάνει.

Η υγρασία είναι πολύ σημαντική για τα σαλιγκάρια. Η βέλτιστη υγρασία για την ανάπτυξη των σαλιγκαριών είναι περίπου 75%-90% και μπορεί εύκολα να επιτευχθεί με τη χρήση ενός μικρού μπουκαλιού ψεκασμού. Μπορείτε να ψεκάζετε λίγο νερό στο εσωτερικό του ενδιαιτήματος μία φορά την ημέρα ή κάθε δύο ημέρες, ανάλογα με το πόσο υγρό είναι το δωμάτιο.

Η απόκτηση ενός μετρητή θερμοκρασίας και υγρασίας είναι κάτι που μπορεί να αγοραστεί πολύ φθηνά. Θα κάνει την εποπτεία των συνθηκών πολύ πιο εύκολη.

Τα σαλιγκάρια είναι φυτοφάγα. Τρέφονται εύκολα με μήλα, καρότα, αγγούρι και φυλλώδη χόρτα. Η παροχή ενός πιάτου με αυτά τα λαχανικά μία φορά την ημέρα είναι αρκετή. Δεν χρειάζεται να ανησυχείτε ότι θα τους δώσετε υπερβολική ποσότητα τροφής. Σε αντίθεση με πολλά άλλα κατοικίδια ζώα, θα σταματήσουν να τρώνε όταν χορτάσουν και θα συνεχίσουν αργότερα όταν είναι έτοιμα να φάνε ξανά.

Η τροφή δεν χρειάζεται να τοποθετείται σε μπολ με φαγητό. Βεβαιωθείτε όμως ότι δεν θα έχετε σάπια τροφή και αφαιρέστε την πριν χαλάσει. Η τροφή πρέπει να καθαρίζεται για να απομακρυνθούν τυχόν φυτοφάρμακα ή υπολείμματα. Προτιμώνται τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά, αλλά πρέπει να πλυθούν και αυτά.

Ένα βασικό συστατικό στη διατροφή των σαλιγκαριών είναι μια πηγή ασβεστίου. Το ασβέστιο είναι πολύ σημαντικό για το κέλυφος του σαλιγκαριού. Το καθιστά ισχυρότερο και μεγαλύτερο. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να παρέχετε ασβέστιο στο κατοικίδιό σας. Ίσως ο καλύτερος και ευκολότερος τρόπος είναι να τους βάζετε κόκαλα σουπιάς. Ένα κόκαλο σουπιάς είναι κάτι που μπορείτε να βρείτε σε οποιοδήποτε κατάστημα κατοικίδιων ζώων.

Σε κάθε περίπτωση, μην ταΐζετε το νέο σας κατοικίδιο με καμία τροφή εσπεριδοειδών και μην βάζετε ποτέ αλάτι στο terrarium του.  Δεν είναι υποχρεωτικό να βάζετε νερό στο terrarium των σαλιγκαριών σας. Συνήθως παίρνουν το νερό τους από την υγρασία του αέρα και από την τροφή τους.

Τα σαλιγκάρια είναι κοινωνικά, γι’ αυτό φιλοξενείστε περισσότερα από ένα (προσοχή! να είναι του ίδιου είδους!). Και μην ξεχάστε, μετά από λίγο καιρό, να τα επιστρέψετε στο πραγματικό τους σπίτι, τη Φύση!