Ζώντας σε Αρμονία με τη Φύση για ένα Βιώσιμο Μέλλον
από τη σκοπιά της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Η Παγκόσμια Ημέρα Βιοποικιλότητας, που "γιορτάζεται" κάθε χρόνο
στις 22 Μαΐου, αποτελεί ευκαιρία βαθύτερου στοχασμού και κινητοποίησης για την
προστασία του φυσικού μας πλούτου. Το φετινό θέμα, «Αρμονία με τη φύση και
βιώσιμη ανάπτυξη», τονίζει τη ζωτική σύνδεση ανάμεσα στην ποικιλία της ζωής
στον πλανήτη και την ανθρώπινη ευημερία.
Η βιοποικιλότητα δεν αφορά μόνο την ποικιλία των φυτών και
των ζώων. Περιλαμβάνει τις γενετικές διαφοροποιήσεις μέσα σε κάθε είδος, αλλά
και την ποικιλία των οικοσυστημάτων, όπως τα δάση, οι λίμνες, τα χωράφια και οι
θάλασσες. Αυτά τα συστήματα αποτελούν τη βάση για την ίδια μας την επιβίωση:
πάνω από 80% της διατροφής μας προέρχεται από φυτά, ενώ περίπου 3
δισεκατομμύρια άνθρωποι εξαρτώνται από τα ψάρια ως κύρια πηγή ζωικής πρωτεΐνης.
Ωστόσο, οι ανθρώπινες δραστηριότητες – η ρύπανση, η
καταστροφή οικοσυστημάτων, η κλιματική κρίση – οδηγούν στη ραγδαία απώλεια της
βιοποικιλότητας. Αυτή η απώλεια υπονομεύει όχι μόνο την ισορροπία της φύσης,
αλλά και τη δική μας υγεία και ασφάλεια. Η αποδυνάμωση των οικοσυστημάτων
ευνοεί την εξάπλωση ζωονόσων, δηλαδή ασθενειών που μεταδίδονται από ζώα σε
ανθρώπους.
Η βιοποικιλότητα είναι θεμέλιος λίθος της αειφόρου
ανάπτυξης. Αν θέλουμε ένα βιώσιμο μέλλον, οφείλουμε να αναθεωρήσουμε ριζικά τον
τρόπο που παράγουμε, καταναλώνουμε και συνυπάρχουμε με τη φύση. Το ΠαγκόσμιοΠλαίσιο Βιοποικιλότητας Kunming-Montreal προσφέρει ένα φιλόδοξο σχέδιο
δράσης, αλλά η επιτυχία του εξαρτάται από τη συλλογική μας δέσμευση: από τις
κυβερνήσεις και τους θεσμούς, έως τις τοπικές κοινωνίες, τα σχολεία και κάθε
πολίτη.
Στην περιβαλλοντική εκπαίδευση, η φροντίδα για τη
βιοποικιλότητα δεν αντιμετωπίζεται ως απλή υποχρέωση ή περιστασιακή δράση, αλλά
ως μια ολιστική στάση ζωής, που διαμορφώνει το πώς βλέπουμε τον εαυτό
μας μέσα στον κόσμο. Η βιοποικιλότητα δεν είναι απλώς ένας επιστημονικός όρος ή
ένα κεφάλαιο σε ένα σχολικό εγχειρίδιο· είναι η ζωντανή απόδειξη του πλούτου
της φύσης και της αλληλεξάρτησης όλων των μορφών ζωής. Μέσα από την εκπαίδευση,
οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται να κατανοήσουν βαθιά αυτή τη σύνδεση: ότι
κάθε ζωντανός οργανισμός έχει αξία, ρόλο και θέση σε ένα εύθραυστο αλλά
αρμονικό σύστημα.
Η περιβαλλοντική εκπαίδευση στοχεύει στο να καλλιεργήσει κριτική
σκέψη, υπευθυνότητα και ενεργό συμμετοχή. Δεν περιορίζεται στη θεωρητική
γνώση, αλλά βασίζεται σε βιωματικές προσεγγίσεις, όπως η παρατήρηση της φύσης,
τα προγράμματα δράσης στην κοινότητα, οι σχολικοί κήποι, οι εκστρατείες
ενημέρωσης, οι συνεργασίες με φορείς διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών και
οι εκπαιδευτικές εκδρομές. Μέσα από αυτές τις εμπειρίες, τα παιδιά και οι νέοι
αντιλαμβάνονται ότι η φροντίδα για το φυσικό περιβάλλον δεν αφορά «κάποιους
άλλους», αλλά τον καθένα και την καθεμία προσωπικά.
Η περιβαλλοντική εκπαίδευση συμβάλλει καθοριστικά στη
διαμόρφωση πολιτών με οικολογική συνείδηση, δηλαδή ανθρώπων που
κατανοούν την περιβαλλοντική διάσταση των επιλογών τους, από τον τρόπο που
καταναλώνουν μέχρι το πώς μετακινούνται ή τι υποστηρίζουν ως ενεργοί πολίτες.
Πολιτών που σέβονται τη φύση όχι ως εξωτερικό αντικείμενο προς εκμετάλλευση, αλλά
ως ένα κοινό σπίτι που αξίζει φροντίδα, προσοχή και προστασία.
Τελικός στόχος είναι η ανάπτυξη ενός βαθύτερου αισθήματος
ευθύνης για τις μελλοντικές γενιές. Να αντιληφθούμε όλοι μας πως οι
αποφάσεις και οι πράξεις μας σήμερα διαμορφώνουν τον κόσμο του αύριο. Η
βιοποικιλότητα δεν είναι απλώς ένα στοίχημα επιστημονικής επιβίωσης· είναι
υπόθεση ηθική, πολιτισμική και παιδαγωγική. Μέσα από την περιβαλλοντική εκπαίδευση,
προετοιμάζουμε τους αυριανούς πολίτες να σταθούν με ευθύνη και ενσυναίσθηση
απέναντι στον πλανήτη και στη ζωή σε όλες τις μορφές της.
Ζώντας σε αρμονία με τη φύση, επενδύουμε σε ένα πιο δίκαιο,
υγιές και βιώσιμο μέλλον. Μπορούμε να το πετύχουμε – μαζί.
Badger © ondrejprosicky, Common barn owl © anankkml, Hedgehog © kanuaq, Galerina marginata mushrooms © Rejdan, Clouded Yellow Butterfly © Stephan Morris, Hallerbos forest © stefanotermanini