Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση είναι μια εκπαιδευτική
διαδικασία η οποία επιδιώκει να διαμορφώσει συνειδητούς πολίτες με γνώσεις,
ευαισθησία, φαντασία και επίγνωση των σχέσεων που τους συνδέει με το φυσικό και
ανθρωπογενές περιβάλλον, έτοιμους να προτείνουν λύσεις και να συμμετέχουν στη
λήψη και εκτέλεση αποφάσεων» (UNESCO, Στοκχόλμη 1972).
Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης γιορτάζεται στις 26 Ιανουαρίου, μια ημερομηνία αφιερωμένη στην ευαισθητοποίηση σχετικά με την κλιματική αλλαγή και τη βιωσιμότητα.
Οι στόχοι της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης είναι:
1. Ευαισθητοποίηση: να βοηθήσει τα άτομα και τις
κοινωνικές ομάδες να αποκτήσουν επίγνωση και ευαισθησία για το συνολικό
περιβάλλον και τα συναφή προβλήματά του.
2. Γνώση: να βοηθήσει τα άτομα και τις κοινωνικές
ομάδες να αποκτήσουν βασική κατανόηση του συνολικού περιβάλλοντος, των συναφών
προβλημάτων του και της κριτικά υπεύθυνης παρουσίας και του ρόλου της
ανθρωπότητας σε αυτό.
3. Στάση: να βοηθηθούν τα άτομα και οι κοινωνικές
ομάδες να αποκτήσουν κοινωνικές αξίες, ισχυρά συναισθήματα ανησυχίας για το
περιβάλλον και κίνητρα για την ενεργό συμμετοχή στην προστασία και τη βελτίωσή
του.
4. Δεξιότητες: να βοηθηθούν τα άτομα και οι
κοινωνικές ομάδες να αποκτήσουν τις δεξιότητες για την επίλυση περιβαλλοντικών
προβλημάτων.
5. Ικανότητα αξιολόγησης: να βοηθηθούν τα άτομα και
οι κοινωνικές ομάδες να αξιολογήσουν τα περιβαλλοντικά μέτρα και τα προγράμματα
εκπαίδευσης από την άποψη των οικολογικών, πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών,
αισθητικών και εκπαιδευτικών παραγόντων.
6. Συμμετοχή: να βοηθηθούν τα άτοµα και οι κοινωνικές
ομάδες να αναπτύξουν αίσθημα ευθύνης και επείγοντος χαρακτήρα όσον αφορά τα
περιβαλλοντικά προβλήματα, ώστε να εξασφαλισθεί η κατάλληλη δράση για την
επίλυση των προβλημάτων αυτών.
Η ημέρα αυτή γιορτάζεται για να τονιστεί η σημασία της
εκπαίδευσης που επιτρέπει στα άτομα να εξερευνούν την κατάσταση της φύσης, να
εντοπίζουν τα περιβαλλοντικά προβλήματα και να συμμετέχουν ενεργά στην επίλυσή
τους. Η εκπαίδευση για την προστασία της φύσης δημιουργεί περιβαλλοντικά
ευαισθητοποιημένους και ενεργούς πολίτες που δεσμεύονται για τη διατήρηση και
την υγεία της φύσης.
Η περιβαλλοντική εκπαίδευση ωφελεί τα νέα παιδιά με πολλούς
τρόπους, καθώς τα βοηθά να αποκτήσουν γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις που είναι
κρίσιμες για τη δημιουργία ενός βιώσιμου μέλλοντος. Μερικά από τα βασικά οφέλη
περιλαμβάνουν:
- Ανάπτυξη
περιβαλλοντικής συνείδησης Τα
παιδιά μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τη σημασία της φύσης και την
αλληλεξάρτηση των οικοσυστημάτων.
- Υιοθέτηση
υπεύθυνων συμπεριφορών Μαθαίνουν πώς οι προσωπικές τους
επιλογές επηρεάζουν το περιβάλλον και ενθαρρύνονται να υιοθετούν πιο
βιώσιμες συνήθειες.
- Καλλιέργεια
δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων Μέσα από δράσεις και δραστηριότητες,
αποκτούν την ικανότητα να σκέφτονται κριτικά και να βρίσκουν λύσεις σε
περιβαλλοντικά ζητήματα.
- Ενίσχυση
της συνεργασίας και της κοινωνικής ευθύνης Συμμετέχοντας σε ομαδικές δράσεις, τα
παιδιά αντιλαμβάνονται τη σημασία της συλλογικής προσπάθειας για την
προστασία του περιβάλλοντος.
- Επαφή
με τη φύση και μείωση του άγχους Η ενασχόληση με τη φύση ενισχύει τη
σωματική και ψυχική υγεία, μειώνοντας το άγχος και αυξάνοντας τη
δημιουργικότητα.
- Ενίσχυση
της φαντασίας και της δημιουργικότητας Η φύση εμπνέει τα παιδιά να
πειραματιστούν και να αναπτύξουν τη δημιουργικότητά τους μέσα από
παιχνίδια και κατασκευές.
- Ανάπτυξη
επιστημονικών γνώσεων Τα
παιδιά κατανοούν οικολογικές έννοιες όπως η βιοποικιλότητα, η κλιματική
αλλαγή και οι φυσικοί πόροι μέσα από βιωματικές δραστηριότητες.
- Διαμόρφωση
οικολογικής ηθικής και αξιών Μαθαίνουν την αξία της ευθύνης απέναντι
στις μελλοντικές γενιές και την ηθική της προστασίας της φύσης.
- Ενίσχυση
της αυτοπεποίθησης και της ηγεσίας Συμμετέχοντας σε περιβαλλοντικές
δράσεις, τα παιδιά αναπτύσσουν ηγετικές ικανότητες και μαθαίνουν να
αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες.
- Σύνδεση
με το τοπικό και παγκόσμιο περιβάλλον Μαθαίνουν πως η προστασία της φύσης
ξεκινά από την τοπική κοινότητα αλλά έχει παγκόσμιες προεκτάσεις.
Η περιβαλλοντική εκπαίδευση, με το μότο «Γνωρίζω – Αγαπώ – Προστατεύω», προσφέρει στα παιδιά τα εφόδια να γίνουν υπεύθυνοι πολίτες, με σεβασμό προς το περιβάλλον και όραμα για ένα καλύτερο μέλλον.
Οι τρεις διαστάσεις της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Εκπαίδευση γύρω από το περιβάλλον.
Πρόκειται για την κατάκτηση γνώσεων σχετικών με το
περιβάλλον και τα περιβαλλοντικά προβλήματα και την ανάπτυξη ικανοτήτων
απαραίτητων για την κατάκτηση της γνώσης. Το περιβάλλον θεωρείται αντικείμενο
μάθησης.
Εκπαίδευση από και μέσα στο περιβάλλον.
Το περιβάλλον «χρησιμοποιείται» ως μέσο για την κατάκτηση
γνώσης και την ανάπτυξη ικανοτήτων και δεξιοτήτων και ως πηγή μάθησης. Η γνώση
δηλ. αποκτάται από το περιβάλλον - πηγή γνώσης με την άμεση εμπειρία η οποία
οικοδομείται με δραστηριότητες που συμβαίνουν μέσα στο ίδιο το περιβάλλον σε
άμεση επαφή με τα πράγματα και τα φαινόμενα και όχι σε δομές και διαδικασίες
αποκομμένες από την πραγματικότητα. Το περιβάλλον θεωρείται ως μέσον, πεδίο και
πηγή μάθησης.
Εκπαίδευση για το περιβάλλον.
Προσδίδει κοινωνικό και πολιτικό βάθος στην Π.Ε. και
βαρύτητα στην έννοια του πολίτη και της ευθύνης που φέρει για την ποιότητα του
περιβάλλοντος και την ποιότητα της ζωής. Υποκινεί σε συμμετοχή στη λήψη
αποφάσεων και δράση στο κοινωνικό πεδίο με στόχο την πρόληψη και την επίλυση
των περιβαλλοντικών προβλημάτων και τη διαχείριση των φυσικών πόρων. Το
περιβάλλον θεωρείται σκοπός.
Οι τρεις αυτές διαστάσεις αλληλοσυμπληρώνονται δυναμικά,
δρουν συνδυαστικά και μορφώνουν τη σύγχρονη έννοια της Π.Ε., δηλ. μιας
εκπαίδευσης που απαντά στις ανάγκες της σύγχρονης εποχής, οδηγεί στην
αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και στη δημιουργία των συνθηκών
εκείνων που δεν θα επιτρέπουν στο μέλλον την εμφάνιση παρόμοιων φαινομένων και
εκφράζει γενικότερα μια πορεία επαναπροσδιορισμού της σχέσης του ανθρώπου με τη
φύση.
Κατευθυντήριες αρχές της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση πρέπει:
- Να
θεωρείτο περιβάλλον στην ολότητα του, φυσικό και ανθρωπογενές (κοινωνικό,
τεχνολογικό, οικονομικό, ιστορικο-πολιτισμικό, ηθικό, αισθητικό).
- Να
συνιστά μια διαρκή διαδικασία η οποία αρχίζει στην προσχολική ηλικία και
συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου μέσω της τυπικής και
της άτυπης εκπαίδευσης.
- Να
υιοθετεί διεπιστημονικές προσεγγίσεις που να χρησιμοποιούν γνώσεις κάθε
επιστημονικού τομέα κατά τρόπον ώστε να επιτυγχάνεται η ολοκληρωμένη και
συνολική αντίληψη του περιβάλλοντος και των περιβαλλοντικών προβλημάτων.
- Να
εξετάζει τα κύρια περιβαλλοντικά θέματα υπό μία οπτική
τοπική, εθνική, περιφερειακή και διεθνή, ώστε οι εκπαιδευόμενοι να
λαμβάνουν γνώση των περιβαλλοντικών συνθηκών που υφίστανται σε άλλες
γεωγραφικές περιφέρειες.
- Να
επικεντρώνεται στις σύγχρονες και μελλοντικές καταστάσεις του
περιβάλλοντος λαμβάνοντας υπόψη την ιστορική τους διάσταση.
- Να
εμμένει στην αξία και τις αναγκαιότητες της συνεργασίας σε τοπικό, εθνικό
και διεθνές επίπεδο με στόχους την αποτροπή και την επίλυση των
περιβαλλοντικών προβλημάτων.
- Να
μελετά συστηματικά τις περιβαλλοντικές πλευρές της βιομηχανικής και
οικονομικής ανάπτυξης.
- Να
επιτυγχάνει τη συμμετοχή των εκπαιδευομένων στον προγραμματισμό της
μαθησιακής διαδικασίας και να τους δίνει τη δυνατότητα να λαμβάνουν
αποφάσεις και να δέχονται τις συνέπειες.
- Να
απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες συσχετίζοντας την ευαισθητοποίηση για το
περιβάλλον, τη γνώση, τις ικανότητες για επίλυση προβλημάτων και την
αποσαφήνιση αξιών, επιδιώκοντας ιδιαίτερα την ευαισθητοποίηση των νεότερων
στα περιβαλλοντικά προβλήματα του άμεσου περιβάλλοντος τους.
- Να
βοηθά τους εκπαιδευόμενους στον προσδιορισμό των συμπτωμάτων και των
πραγματικών αιτίων των περιβαλλοντικών προβλημάτων.
- Να
τονίζει την πολυπλοκότητα των περιβαλλοντικών προβλημάτων και συνεπώς την
ανάγκη ανάπτυξης κριτικού πνεύματος και των απαραίτητων ικανοτήτων για την
επίλυση των προβλημάτων.
- Να
χρησιμοποιεί διάφορους εκπαιδευτικούς χώρους και μεγάλη ποικιλία μεθόδων
για την παροχή και την απόκτηση γνώσεων σχετικά με το περιβάλλον,
επιμένοντας ιδιαίτερα στις πρακτικές δραστηριότητες και στις προσωπικές
εμπειρίες.
U.N.E.S.C.O. (éd.), Conférence intergouvernementale sur 1'education relative à 1'environnement, Rapport final (Tbilissi, 14-26 oct. 1977), Paris 1977, ED/MD
